Σελίδες Κρίσης

Eugène Delacroix: The Massacre at Chios

1. ΤΑ ΠΡΟΕΟΡΤΙΑ

1.

Η εμπειρία μου από τη συμμετοχή μου στο ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ στη Λάρισα, θεμελίωσε την πεποίθησή μου ότι βρισκόμαστε σε μια εν εξελίξη κρίση η οποία έχει φτάσει και στο τελευταίο χωριό της Ελλάδας, χαμένο κάπου στις πλαγιές του Ολύμπου. Κρίση αξιών, εμπιστοσύνης, ηθικής.

Την εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ σε εκείνες τις εκλογές, ακολούθησε η κακή διαχείριση της επόμενης μέρας, η άτσαλη ανακίνηση ζητήματος ηγεσίας από τον Β. Βενιζέλο, η διχαστική εσωκομματική ρητορική. Το κείμενο που ακολουθεί, γράφτηκε τον Οκτώβρη του 2007, στην σκιά των παραπάνω γεγονότων. Είναι η υποκειμενική αντίληψη της πορείας του ΠΑΣΟΚ μέσα από την δική μου πορεία στο ΠΑΣΟΚ. Σαφώς προσωπική, δεν διεκδικώ περγαμηνές ιστορικής αντικειμενικότητας και δεν γράφω ιστορία, σαφώς επηρεασμένη από τις δικές μου ιδέες. Στο κείμενο όμως και στην εξιστόρηση, ο προσεκτικός αναγνώστης θα μπορέσει να ανακαλύψει τις ρίζες της συνολικής κρίσης της ελληνικής κοινωνίας η οποία ξέσπασε με αφορμή την κρίση ελλείμματος και δανεισμού, που παρέσυρε και ισοπέδωσε τα πάντα, αλλάζοντας άρδην τη ζωή μας.

12-10-2007

 Από τη στιγμή που το ΠΑΣΟΚ αποδέχτηκε την πρόσκληση - πρόκληση της εποχής των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων και αποφάσισε να γίνει κόμμα εξουσίας και να αποκηρύξει το διαμαρτυρόμενο παρελθόν του, ήταν αναμενόμενο να ακολουθήσουν μια σειρά συμβιβασμών που είχαν να κάνουν με υποχωρήσεις είτε σε θέματα ιδεολογικής ακαμψίας είτε σε ζητήματα κυβερνητικής ή κομματικής πρακτικής.

Η ισχυρή παρουσία του ιδρυτή του κόμματος, λειτουργούσε επί σειρά ετών ως καταλύτης και ως συγκολλητικός παράγοντας πολλών διαφορετικών τάσεων, ρευμάτων, απόψεων. Από την άλλη, αυτή ακριβώς η βαρύνουσα παρουσία σε συνδυασμό με την κυβερνητική εξουσία που είχε ήδη κατακτηθεί, αποστέωνε σταδιακά την οργανωτική δομή και την καθιστούσε μια πλαδαρή μάζα που ως μόνο καθήκον της είχε την νομή της εξουσίας και την στήριξη του ηγέτη - προφήτη. Σταδιακά, κράτος και κόμμα ταυτίστηκαν στη συνείδηση των μελών αλλά και ολόκληρου του λαού. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν η παθογένεια του κόμματος πέρασε στο κράτος ή το αντίστροφο. Γεγονός είναι πως ένα μεγάλο μέρος του υγιούς και υψηλής ποιότητας στελεχιακού δυναμικού του κόμματος, - ειδικά μεσαία στελέχη που δεν ενσωματώθηκαν στο κρατικοδίαιτο κόμμα - εγκατέλειψε το κομματικό επιτελείο και ιδιώτευσε.

Ως αποκορύφωμα της αποκοπής του κόμματος από την κοινωνία και της αποξένωσης της κορυφής της κομματικής πυραμίδας από την βάση της αλλά και από το «κοινωνικό ΠΑΣΟΚ», ήρθε το σκάνδαλο Κοσκωτά και η σκοτεινή περίοδος του 1989.

Το 1996 και μετά το θάνατο του Ανδρέα, ο συγκολλητικός παράγοντας που κράτησε ενωμένο το ΠΑΣΟΚ ήταν μόνο η νομή της εξουσίας. Πολλά στελέχη επέστρεψαν, νέα εμφανίστηκαν, άλλα μπήκαν στο περιθώριο. Η επιβλητική παρουσία της φιγούρας του ηγέτη αντικαταστάθηκε από την αποτελεσματικότητα και την εκλογιμότητα ενός «εργάτη» της πολιτικής. Το κόμμα αντικαταστάθηκε πλήρως από μηχανισμούς. Μηχανισμούς βουλευτών, άτυπων ρευμάτων ή τάσεων, στελεχών κ.ά.

Αυτό το - θνησιγενές υπό άλλες συνθήκες - σχήμα άντεξε στην εξουσία για 8 ολόκληρα χρόνια, εκπλήσσοντας τους πάντες. Παρά τα αποθαρρυντικά μηνύματα από εκλογές σε δήμους ή ευρωβουλή, σε συνδικάτα και μαζικούς φορείς, το κόμμα κέρδισε δυο φορές τις εκλογές. Αυτό, όχι γιατί η κοινωνία το αποδέχτηκε αλλά γιατί το ανέχτηκε. Και το ανέχτηκε επειδή η ίδια η κοινωνία αναζητούσε σημείο ισορροπίας μέσα στις καταιγιστικές παγκόσμιες αλλαγές της δεκαετίας του ’90 και μέσα στην διαδοχή των γενεών της εποχής της δικτατορίας από τις νεώτερες.

Μετά την παράδοση του κόμματος από τον Σημίτη στον Γιώργο Παπανδρέου και την, αναμενόμενη, ήττα στις εκλογές, η πανθομολογούμενη άποψη ότι πρέπει να γίνουν τομές τόσο σε οργανωτικό όσο και σε ιδεολογικό επίπεδο, εκφράστηκε με το αγωνιώδες σύνθημα «Γιώργο προχώρα, άλλαξέ τα όλα».

Οι περισσότεροι που το φώναζαν αυτό τότε δεν είχαν αποκρυσταλλωμένη άποψη για το τι πρέπει και προς ποια κατεύθυνση να αλλάξει. Την αγωνία τους εξέφραζαν. Οι - λίγοι - υπόλοιποι είχαν ο καθένας την άποψή του για το είδος και το εύρος, των αλλαγών που επιβαλλόταν να γίνουν.

Σημασία έχει ότι μετά και την καινοτόμα διαδικασία - δεν θα κρίνω την ίδια τη διαδικασία - εκλογής του απ' ευθείας από τους ψηφοφόρους του κόμματος και όχι από την οργανωμένη βάση του, ο Γιώργος Παπανδρέου είχε και την δύναμη και την εξουσιοδότηση και την απαιτούμενη αρχική ορμή να αλλάξει πολλά.

Ήταν ακριβώς η χρονική στιγμή που αποφάσιζα κι εγώ, μετά από 15 χρόνια κομματικής και πολιτικής απραξίας, να επιστρέψω στο κόμμα και στην πολιτική.

-------------------------

Μικρό φλας μπακ

Οργανώθηκα στο ΠΑΣΟΚ το 1977, 15 στα 16. Πρώτα στην ΠΑΜΚ - για όσους θυμούνται - ύστερα στο μαθητικό της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ. Ήταν η εποχή όπου η - μια και μοναδική - Τ.Ο. σε ολόκληρη Ηλιούπολη  αριθμούσε 48 μέλη από τα οποία τα 20 ήταν νεολαίοι και οι 3 εξ αυτών μαθητές. Ήταν η εποχή όπου στις εβδομαδιαίες συνελεύσεις της νεολαίας συμμετείχαν όλοι. Όπου αναλύαμε Μαρξ και Έγκελς, Σεν Σιμόν και Λένιν, Καστοριάδη και Πουλατζά. Όπου η αφισοκόλληση ήταν γιορτή και οι διαδηλώσεις πανηγύρι. Έτσι, με την οργάνωση να είναι εργοστάσιο και πανεπιστήμιο ταυτόχρονα, σαν ποτάμι που κυλάει και φουντώνει φτάσαμε στο 1981.

Ύστερα, καλοκαίρι του '81, οι Τ.Ο. γίνανε  3 και ως το 1985 είχαν φτάσει τις 5 με τα μέλη να πολλαπλασιάζονται με αστραπιαία ταχύτητα. Από συνέλευση σε συνέλευση δεν γνώριζες κανέναν. Δεν θυμάμαι αν το κοντέρ σταμάτησε στις 5 ή αν έφτασε ποτέ και στις 7 ή περισσότερες. Θυμάμαι όμως χαρακτηριστικά λίγο μετά τις εκλογές του '81 (ως μέλος της επιτροπής διαφώτισης της Β1) μπήκαμε σε Τ.Ο. της Ηλιούπολης όπου ο μπάρμπα Γιώργης, παλιός Ενωσοκεντρίτης, καθόταν σ' ένα γραφείο μ' ένα τετράδιο ανοιχτό και είχε μια ουρά - καμιά εικοσαριά γυναίκες και άντρες - μπροστά του. Τον θυμάμαι σαν τώρα να καταγράφει τα αιτήματα: Διορισμός στην ΕΥΔΑΠ, μετάθεση του γιου κλπ. Ρουσφέτι και αίτηση μέλους...  Ο παλαιοκομματισμός που πολεμούσαμε είχε ήδη αρχίσει να καταλαμβάνει την οργάνωση και το κόμμα. Στα 1985 αναρωτιόμουν ήδη τι δουλειά είχα εγώ σ' ένα κόμμα που δεν παρήγαγε πολιτική σκέψη αλλά αναπαρήγαγε σχέσεις εξουσίας. Η απάντηση που έδινα ήταν ότι όσο υπάρχουν νεολαίοι που έρχονται στο κόμμα έστω για να βολευτούν στο δημόσιο, αξίζει να δουλεύεις μαζί τους, να τους μεταλαμπαδεύεις μέρος της φλόγας που κάποιοι άναψαν σ' εσένα.

Από το 1988 είχα χαλαρή σχέση με την Οργάνωση. Περισσότερο ιδιώτευα...  Στα 1992, καλοκαίρι, μετακόμισα Λάρισα. Έκανα προσπάθεια επανασύνδεσης. Γράφτηκα σε μια ΤΟ χωρίς να αναφέρω το παρελθόν μου. Με κάλεσαν προεκλογικά σε αφισοκόλληση και περιφρούρηση αφισών. Ήταν η εποχή των «υπέροχων» γηπεδικών συνθημάτων για τη Ντόρα και τον Βουλγαράκη και το ανελέητο σεξ, του απίστευτου χουλιγκανισμού ανάμεσα σε οπαδούς της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η όλη κατάσταση ήταν μακριά από την αισθητική μου και ξαναχάθηκα, μέχρι το 2004.

-------------------

Είχα ήδη μια άποψη για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή αριστερά στο νου μου. Μια αριστερά που έχει το βλέμμα της στο μέλλον. Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ή - βίαιη η μη - αλλαγή της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας, η επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες που έδιναν άλλο νόημα σε έννοιες όπως «πληροφορία» ή «επικοινωνία» δημιουργούσαν νέα δεδομένα και μας έφερναν όλους αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις, νέα διλήμματα, νέα δίπολα. Κλασσικές έννοιες όπως καπιταλισμός - σοσιαλισμός, πάλη των τάξεων,  αντίθεση βορρά - νότου θάμπωναν ενώ νέες αντιθέσεις που ξεπηδούσαν από νέου τύπου σχέσεις παραγωγής ή εξάρτησης εμφανίζονταν. Τέλος, παγκόσμια προβλήματα που επίσης μπορούσαν να καθορίσουν αντιθέσεις ανεξερεύνητες ακόμα - τα περιβαλλοντικά προβλήματα - έκαναν δυναμικά την εμφάνισή τους.

Το 2004 πίστεψα ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο άνθρωπος που μπορεί να εκφράσει τους προβληματισμούς της σύγχρονης αριστεράς και να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ και την Ελλάδα στη νέα εποχή. Τον ψήφισα, συμμετείχα στον προσυνεδριακό διάλογο, μέχρι που, αρκετά αργότερα, έγινα ξανά μέλος. Η προσπάθειά του να ισορροπήσει ανάμεσα στο παλιό και το καινούργιο, οι λαθεμένες επιλογές σε πρόσωπα και πρακτικές, οι ανύπαρχτες ηγετικές του ικανότητες με απογοήτευσαν γρήγορα.

Οι τομές που προσπάθησε να εφαρμόσει στο κόμμα εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους:

Το Κάθε Μέρα Πολίτης μετατράπηκε εν τη γεννέση του σε έναν ακόμη γραφειοκρατικό μηχανισμό προσωπικών στρατηγικών, το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης κατέληξε να γίνει χώρος πρακτικής εξάσκησης εκπαιδευτικών, οι Εθελοντές του Διαδικτύου ήταν μοναχικοί με τον κίνδυνο να χαρακτηριστούν γραφικοί. Η Οργανωτική αναδιάρθρωση απέτυχε παταγωδώς καθώς οι ογκώδεις και δυσκίνητες οργανώσεις ήταν αδύνατο να λειτουργήσουν και καμιά προσπάθεια ανατροπής της κατάστασης δεν επιχειρήθηκε. Καμιά ανατροφοδότηση από την εμπειρία. Καμιά αλλαγή. Η ίδια αρτηριοσκληρωτική και συντηρητική αντιμετώπιση των αλλαγών.

Οι όποιες αλλαγές περιορίστηκαν σε εναλλαγές προσώπων στο κόμμα. Το φρέσκο, όταν επιχειρήθηκε, ταυτίστηκε με το λαμπερό, το glamorous. Η απολιτίκ ανανέωση στο Ευρωψηφοδέλτιο, οι χωρίς πυξίδα επιλογές στις δημοτικές εκλογές έδωσαν ένα ακόμα κακό μήνυμα. Παρά τα πολλά και συνεχόμενα μηνύματα, ο πρόεδρος έμοιαζε να ζει «αλλού».

Τα μηνύματα για τον βαρύνοντα λόγο της οικογένειας Παπανδρέου στη λήψη αποφάσεων ήταν πολλά και ανησυχητικά. Η αποτυχία επίλυσης του Οργανωτικού και Πολιτικού προβλήματος στο κόμμα οδήγησε στην απαξίωσή και εγκατάλειψή του.

Κι όμως, στην παραγωγή πολιτικής σκέψης ο πρόεδρος έμοιαζε ικανός. Γιατί τότε πολλές φορές, στην πράξη, την εφαρμογή, πελαγοδρομούσε; Η κυρίαρχη άποψη, όπως αυτή περνούσε στους ψηφοφόρους ήταν: «Καλός ο Γιωργάκης αλλά πολύ λίγος». Αυτή είναι η πικρή αλήθεια, αυτό ακούγαμε παντού, κι όποιος δεν το παραδέχεται, ψεύδεται.

Η εμπειρία μου από τις κομματικές διαδικασίες ήταν μια σκέτη απογοήτευση. 100 βαριεστημένοι άνθρωποι να ακούν τους ίδιους ανθρώπους να λένε τα ίδια πράγματα στο ίδιο ακροατήριο κάθε φορά. Όταν ερχόταν η σειρά σου να μιλήσεις, μετά από βουλευτές και παρατρεχάμενους, μιλούσες σε άδειες καρέκλες. Διάλογος; Κωφών. Πολιτική; Αστείο. Το κόμμα λειτουργούσε με εγκυκλίους «από τα κεντρικά». Δημόσιο κανονικό. Καμιά τοπική πρωτοβουλία για παραγωγή πολιτικής. Όταν λείπει η πολιτική, το κενό έρχονται να το καλύψουν οι μηχανισμοί. Και, ναι, όταν εμφανίζεται η πολιτική, τρέχουν οι μηχανισμοί να της κλείσουν το στόμα για να προστατεύσουν το ζωτικό τους χώρο.

Μετά την ήττα στις εκλογές του Σεπτέμβρη ακολούθησε το απόλυτο αλαλούμ. Οι πλέον περίεργες συμμαχίες. Η λέξη «περίεργες» είναι ό,τι  πιο ανώδυνο μπόρεσα να βρω. Θεωρώ τους προσκείμενους στην λεγόμενη «αριστερή πρωτοβουλία», το πλέον συντηρητικό κομμάτι μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Συντηρητικό όχι ως προς την άσκηση της διακυβέρνησης ή την πολιτική που διακηρύττει αλλά στην ουσία της έννοιας: είναι το λιγότερο δεκτικό κομμάτι σε οποιαδήποτε αλλαγή. Αυτό το κομμάτι του ΠΑΣΟΚ ήταν το πρώτο που προσέτρεξε προς στήριξη του «πληγωμένου» προέδρου. Από εκεί και πέρα το χάος. Θυμικό και λογική σε έναν αχταρμά ανερμάτιστο χωρίς αρχή και τέλος. Ένα νεφελώδες «αριστερά» ακούγεται παντού και όλοι αυτοί θεωρούν πως άκουσαν το μήνυμα της κοινωνίας. Αμφιβάλλω αν έχουν επαφή με τον εαυτό τους. Πόσο μάλλον να ακούνε και μηνύματα από την κοινωνία.

 Κι έρχεται η εύλογη κατά την ταπεινή μου άποψη απορία: πως αυτός ο πρόεδρος που δεν τα κατάφερε να ισορροπήσει πριν με τις άλλες τάσεις, τους άλλους μηχανισμούς, θα ισορροπήσει με τους νέους του συμμάχους; Σε πόσα πράγματα θα συμβιβαστεί;

Είμαι πολύ μεγάλος πια να πιστεύω σε πρόσωπα και να εμπιστεύομαι τις καλές τους προθέσεις και είμαι πολύ νέος ώστε να παραιτηθώ. Θέλω αποδείξεις. Κι ο πρόεδρος δεν μου τις δίνει. Άκουσα πως όλα θα ξεδιαλύνουν στο συνέδριο. Αλήθεια; Η πικρή μου πείρα από τα συνέδρια μου λέει ότι ο διάλογος γίνεται για να πέσει λίγη στάχτη στα μάτια. Η ουσία του συνεδρίου είναι η τελική ψηφοφορία για τα μέλη των οργάνων. Αυτό, κύριοι, θα είναι το συνέδριο. Κι αν από την εκλογή βγει ένας δυνατός πρόεδρος που λογοδοτεί μόνο στο σώμα που τον εξέλεξε (ένα νεφελώδες σώμα πολιτών που εκφράζεται, κρίνει και επικρίνει κάθε τέσσερα χρόνια;) τότε τι νόημα ύπαρξης θα έχουν οι οργανώσεις; Τότε θα εξασφαλίσουμε την εναλλαγή των δύο κομμάτων στην εξουσία με ελάχιστες διαφορές τόσο στην παρουσία τους όσο και στην πολιτική τους. Τότε θα λειτουργούμε ως κοινωνία με τις εναλλαγές να είναι ζήτημα χρόνου (φυσιολογικής φθοράς), δημοσκοπήσεων, επικοινωνιακών παιχνιδιών και διεθνούς περιβάλλοντος. Λυπάμαι αλλά δεν είναι αυτό που ονειρεύομαι.

Τι ελπίζω;

Ελπίζω στην κοινή λογική. Ελπίζω ότι οι άνθρωποι, οι πολίτες, θα στρατεύονται πίσω από ιδέες και όχι πίσω από πρόσωπα. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι πολίτες και όχι ψηφοφόροι. Τα πρόσωπα είναι φορείς των ιδεών. ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ.

2

Η περίοδος μετά τις εκλογές του Σεπτέμβρη ήταν μια «ματωμένη» περίοδος για το ΠΑΣΟΚ. Παλιές έχθρες – από την εποχή της διαδοχής του Ανδρέα Παπανδρέου - ξαναβγήκαν στην επιφάνεια, καινούργιες χτίστηκαν, συμμαχίες χάλασαν και άλλες δημιουργήθηκαν. Σε μια άκρως πολιτική διαδικασία – όπως αυτή της επιλογής αρχηγού ενός μεγάλου κόμματος, η πολιτική ήταν παντελώς απούσα ενώ δεν ήταν λίγες οι στιγμές που αντί για ανταλλαγή επιχειρημάτων ανταλλάχθηκαν γροθιές.

Προσπάθησα να επικοινωνήσω πολιτικά, να καταθέσω απόψεις σε διάλογο. Προσπαθούσα να περάσω το μήνυμα που εγώ είχα εισπράξει από την συμμετοχή μου στην προεκλογική εκστρατεία. Ένα μήνυμα ανησυχητικό.  Μάταια. Κανείς δεν νοιαζόταν για την απαξίωση της πολιτικής Κανείς επίσης δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στο όχι τόσο μακρινό  μέλλον, η απαξίωση αυτή θα ξυπνούσε τον εφιάλτη του ναζισμού.

19-10-2007

Πίσω από την βοή των πολλαπλών μηνυμάτων όπου ο καθένας «ακούει» και «λαμβάνει» το μήνυμα που επιθυμεί, ένα μήνυμα κραυγάζει. Κάτι σαν ρυθμός τύμπανου πίσω από την μελωδία. Σαν τον μονότονο, σταθερό και διαρκή ήχο ενός τρένου που φτάνει σε πολύβουη πόλη. Απαξίωση, απαξίωση, απαξίωση, απαξίωση...

Η χαρακτηριστική πρώτη αντίδραση του πολίτη όταν απευθύνεται σ' έναν πολιτευόμενο - το έχω ζήσει προσωπικά - είναι «επίθεση». Έχει, ο πολίτης, εκ προοιμίου και αυθόρμητα μια στάση απέναντι στον πολιτικό, άρνησης. Πολιτικός σημαίνει ψεύτης, απατεώνας, λαμόγιο. Οι ευθύνες όλων μας, και ειδικά του ΠΑΣΟΚ για αυτή την κατάντια του πολιτικού συστήματος είναι ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ. Όσοι δεν έχουν «πιάσει» αυτό το μήνυμα, καθεύδουν.

Η απαξίωση έρχεται, είναι εδώ, προ των πυλών και εμείς περί άλλων τυρβάζουμε. Το πολιτικό σύστημα απαξιώνεται αργά και σταθερά. Απαξιώνεται από τους πολιτικούς, τους πολιτευόμενους, τα κομματικά επιτελεία, τους μεγαλόσχημους κρατικούς παράγοντες και φτάνει και διαβρώνει την κοινωνία στη βάση της. Κανείς πια δεν εμπιστεύεται τα δύο μεγάλα κόμματα. Τα ψηφίζει αλλά δεν τα εμπιστεύεται. Στρέφεται στα μικρότερα σε μια ύστατη προσπάθεια να γαντζωθεί από κάπου. Το επόμενο στάδιο θα είναι η αύξηση της αποχής από τις εκλογικές, πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες. Το επόμενο στάδιο θα είναι η θεμελίωση του πολιτικού αμοραλισμού ως κυρίαρχη ιδεολογία. Το επόμενο στάδιο ΕΙΝΑΙ ένα σύστημα που ως μόνο σκοπό έχει την αναπαραγωγή του. Η αντίδραση σ' αυτό το σύστημα που αναπαράγεται είναι μονόδρομος για όλους τους σκεπτόμενους ενεργούς πολίτες. Αντίδραση με πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά ξεκάθαρα. Όχι πια ήξεις αφήξεις. Όχι μισόλογα. Όχι συμβιβασμούς. Με θάρρος και παρρησία.

Αν οι καρεκλοκένταυροι που έθρεψαν το σύστημα και τράφηκαν από αυτό δεν παραιτούνται (και δεν πρόκειται να το κάνουν) ας τους αποστρατεύσουμε εμείς. Η κοινωνία περιμένει κάποιους να βγουν μπροστά. Ένας σήμερα, δύο αύριο πολλοί μετά. Αλλά ΤΩΡΑ είναι η ώρα.

3

Την ενδοκομματική προεδρική μάχη κέρδισε με άνεση ο Παπανδρέου αλλά οι πληγές που άφησε στο κόμμα η διαδικασία, δεν θα επουλωνόταν ποτέ. Τα χαρακώματα παρέμειναν ενεργά και οι συγκρούσεις ήταν καθημερινές. Είχε σπάσει το γυαλί. Μια ελπίδα ότι το συνέδριο του 2008 μπορούσε να σηματοδοτήσει κάτι νέο, εξανεμίστηκε από την αθλιότητα των διαδικασιών.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά, άτομα που δεν είχαν εμφανιστεί ποτέ στον προσυνεδριακό διάλογο, που δεν γνωρίζαμε καν το όνομά τους, με μόνο εφόδιο το οικογενειακό επώνυμο ή την σχέση με μηχανισμούς, να εμφανίζονται και να σαρώνουν στις εκλογές συνέδρων. Θυμάμαι μαζικές εγγραφές κατόπιν εγκρίσεως από πραιτωριανούς, κυριολεκτικά μπροστά στην κάλπη.

Τον Φεβρουάριο του 2008, έγραψα τρία κείμενα. Το τρίτο, με τον τίτλο «Γιατί να σας ψηφίσω;» ήταν και η επίσημη επιστολή παραίτησής μου από το ΠΑΣΟΚ. Στο κείμενο περιγράφω μια σειρά από παθογένειες  την ύπαρξη των οποίων αργότερα παραδέχτηκαν όλοι. Αυτά που σήμερα είναι κοινός τόπος, τότε στάθηκαν αφορμή να δεχτώ πρωτοφανείς επιθέσεις. Ήμουν ο αγνώμων, ο κύριος τίποτα που ευνοήθηκε από τον αρχηγό και μετά αυτονομήθηκε, ο προδότης, ο «ποιος είσαι Παντελή;».  Δεν έχω πει ποτέ για τα συγχαρητήρια που δέχτηκα. Συντριπτικά περισσότερα των ύβρεων και από ανθρώπους παντελώς άγνωστους για μένα.

26-2-2008

Όταν έχεις ένα καταστατικό που το εφαρμόζεις ή δεν το εφαρμόζεις όπου και όποτε σου αρέσει ή σε βολεύει ή δεν σε βολεύει, γιατί εγώ, ο πολίτης, να σου έχω εμπιστοσύνη;

     Ποιος μου εγγυάται ότι όταν και αν βρεθείς στην εξουσία και κυβερνήσεις τον τόπο δεν θα πολιτευτείς με τον ίδιο τρόπο; Ότι τους νόμους και το σύνταγμα δεν θα τα έχεις σφουγγαρόπανο; Αφού το κάνεις στο ίδιο σου το κόμμα και το έκανες όσο ήσουν κυβέρνηση γιατί να σε εμπιστευτώ και να σε (ξανα)ψηφίσω τώρα; Και επιτέλους γιατί με προσβάλλεις με δήθεν συμμετοχικές διαδικασίες που δεν έχουν κανένα νόημα και καμιά ουσία; Γιατί μου προσφέρεις χάντρες και καθρεφτάκια; Μην απορείς λοιπόν αν σου γυρίζω την πλάτη.

     Όταν η λογική του "έλα μωρέ τώρα" σε διαπερνά από την κορυφή ως τα νύχια μην περιμένεις να σε αντιμετωπίσω σοβαρά και μη με ειρωνεύεσαι ότι επιλέγω λάθος. Εσύ με διαπαιδαγώγησες να μη σέβομαι τίποτα και να κοιτάζω να φέρνω τους κανόνες στα μέτρα μου αφού το ίδιο έκανες πάντα. Για αυτό σου γυρίζω την πλάτη, τα κουτσοβολέυω, κοροϊδεύω το κράτος και τις υπηρεσίες, εφαρμόζω το νόμο όπου και όπως με συμφέρει, και ονειρεύομαι ότι ίσως κάποτε τα παιδιά μου ζήσουν σ' έναν κόσμο καλύτερο από αυτόν.

     Αν θέλετε, σύντροφοι Πασόκοι, να με έχετε συμμέτοχο, βάλτε με συμμέτοχο στη λήψη των αποφάσεων και όχι στην εκλογή της ηγεσίας σας. Δώστε μου την δυνατότητα να σας ελέγχω, ελάτε να λογοδοτήσετε σ' εμένα, το μέλος σας, τον ψηφοφόρο σας, τον πολίτη. Ελάτε στη γειτονιά μου, στο χώρο δουλειάς μου, στο καφενείο μου. Όταν αποφασίζετε για το σχολείο των παιδιών μου, για την πλατεία της γειτονιάς μου, για το πεζοδρόμιο μπροστά από το σπίτι μου, ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΕ. Όταν μου ζητάτε τα λεφτά μου, πείτε μου τι τα κάνετε, που και πως τα διαθέτετε, και ζητήστε μου τη γνώμη μου τουλάχιστον για το που θα ήθελα να πάνε κάποια από αυτά. Ελάτε να συζητήσετε μαζί μου. Ελάτε να με ακούσετε. Ελάτε να αγωνιστείτε μαζί μου. Μη μου στέλνετε τα ΜΑΤ όταν διαδηλώνω, μη με αποκαλείτε "ρετιρέ" όταν ζητάω αύξηση, μη με φορολογείτε άδικα, μη με εξευτελίζετε στις δημόσιες υπηρεσίες, δώστε μου υγεία και περίθαλψη, δώστε μου δωρεάν και ποιοτική παιδεία, σεβαστείτε τον ιδρώτα μου, δώστε δουλειά στα παιδιά μου, δώστε μου σύνταξη, φτιάξτε την κωλολακούβα που διαλύει το αυτοκινητάκι μου (το αγόρασα με δόσεις και δάνειο από την τράπεζα που με γδύνει στους τόκους, ε;) κάθε πρωί  Κάντε με να νοιώθω περήφανος, ασφαλής, πολίτης. Κυβερνήστε για μένα και με εμένα, όχι στο όνομά μου.

     Φοβάμαι, βέβαια, ότι είναι αργά. Τουλάχιστον για πάρα πολλούς από εσάς. Δεν σας πιστεύω πια. Πως να σας το πω για να το καταλάβετε. Αν σας έβαζα στο σπίτι μου, όταν φεύγατε θα μετρούσα τα κουταλοπήρουνα να δω αν λείπει κανένα. Τόσο απλά.

4

Μετά και την επίσημη αποχώρηση από το ΠΑΣΟΚ και για 2 σχεδόν χρόνια, με απορρόφησε η δουλειά μου και οι σχετικές με το περιβάλλον και τα προβλήματά του δράσεις. Σε αυτό το σκηνικό, ξέσπασε και κορυφώθηκε η χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ η οποία επηρέασε την παγκόσμια οικονομία και τα απόνερά της, έφτασαν μέχρι τις Ελληνικές ακτές.

Ήταν ο χρόνος που συνειδητοποίησα ότι αυτά που μέχρι τότε νόμιζα σταθερά και αδιατάρακτα δεν είναι τέτοια. Ήταν τότε που συνειδητοποίησα ότι πέρα και πάνω από όλα αυτός ο τόπος χρειάζεται μεγάλες και βαθιές αλλαγές. Χρειάζεται να επανεξεταστεί και να αλλάξει ο τρόπος που χτίστηκε.

Μόλις ένα μήνα πριν τις εκλογές του Οκτώβρη του 2009 και ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών ζει στην νιρβάνα των προεκλογικών υποσχέσεων, γράφω το παρακάτω σημείωμα. Αφορμή, το «κόψιμο» του Σημίτη από το ψηφοδέλτιο επικρατείας.

Η συγκεκριμένη ρητορική, η οποία είναι διάχυτη στο κείμενο, θα κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια. Αυτό που σήμερα προκαλεί χαμόγελα είναι το γεγονός ότι το κείμενο αναφέρεται σε χρέος 103% του ΑΕΠ, και το θεωρεί τραγικό. Λίγους μήνες μετά, το ποσό αυτό θα αρχίσει να αναθεωρείται προς τα πάνω, όταν αποκαλύφθηκε η τάση των παραγόντων της ελληνικής στατιστικής αρχής να κατασκευάζουν μεγέθη.

11-9-2009

Το να κυβερνήσεις μια χώρα με το δημόσιο χρέος της να ξεπερνά το 103% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, με την ανεργία των αριθμών να αγγίζει το 9,4% (η πραγματική είναι κατά πολύ μεγαλύτερη) και μάλιστα σ’ ένα περιβάλλον διεθνούς ύφεσης είναι δύσκολη υπόθεση.

Ο Γιώργος Παπανδρέου και το επιτελείο του το γνωρίζουν καλά αυτό. Γνωρίζουν ότι θα χρειαστούν σκληρά και επώδυνα μέτρα προκειμένου να μπορέσει η χώρα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις όποιες δυσκολίες χωρίς να οδηγηθεί σε περιπέτειες που θα τη γυρίσουν πίσω αρκετά χρόνια. Γνωρίζουν επίσης καλά ότι οποιαδήποτε σκληρά και όχι δημοφιλή μέτρα δεν θα περάσουν εύκολα και ότι οι μεγαλύτερες αντιδράσεις μπορεί να έρθουν από το εσωτερικό του κόμματός τους.

Δεν είναι η εσωκομματική αντιπολίτευση Βενιζέλου που φοβάται ο Γιώργος Παπανδρέου αλλά αυτοί με τους οποίους συμμάχησε προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές για την προεδρία του κόμματός του. Γνωρίζει ότι οι αυτοαποκαλούμενοι «αριστεροί» του ΠΑΣΟΚ, ένα ετερόκλητο μείγμα χωρίς ενιαίο ιδεολογικό υπόβαθρο που πιστεύει σε μια νεφελώδη και αόριστη αριστερή πολιτική, δεν θα έχουν την απαιτούμενη υπομονή ούτε θα συγχωρούν επί μακρόν αναγκαίες αντιδημοφιλείς πολιτικές στην οικονομία.

Όσοι παρακολουθούν γεγονότα και διαβάζουν πίσω από επικεφαλίδες και τίτλους θα γνωρίζουν ότι ο κομματικός μηχανισμός που στήριξε και στηρίζει τον Γιώργο Παπανδρέου «χτίστηκε» στη βάση αυτής ακριβώς της νεφελώδους και απροσδιόριστης λεκτικής αριστεράς. Μιας αριστεράς που ζει με εμβατήρια της δεκαετίας του ’70, που τα βάζει με την «ολιγαρχία» χωρίς να την κατονομάζει, που καταλαμβάνει με έφοδο τα χειμερινά ανάκτορα του αιμοδιψούς τραπεζικού συστήματος και που ποθεί στις 6 του Οκτώβρη να δει τον σοσιαλισμό στην Ελλάδα.

Πως, τελικά, αναγκάζεις αυτόν τον όχλο να καταπιεί έναν Παπαδήμο σε ένα κυβερνητικό σχήμα; Είναι απλό: Δίνοντάς του την κεφαλή του Σημίτη (του μεγαλύτερου εχθρού του λαού κατ’ αυτούς) στο πιάτο. Ελπίζει έτσι ο Γιώργος Παπανδρέου να τους έχει για πολύ ακόμη στο πλευρό του. Ελπίζει ο κομματικός του στρατός να παραμείνει ενωμένος και σε εγρήγορση. Ελπίζει να διατηρήσει αμείωτη την πίστη τους σ’ αυτόν. Ελπίζει ότι στη μέθη της μεγάλης τους νίκης έναντι του μισητού τους αντιπάλου (του "κινέζου" οπώς λένε με αηδία), δεν θα προσέξουν το μήνυμα που εκπέμπει η συζήτηση έστω περί Παπαδήμου.

Μακάρι να το πετύχει ο Γιώργος, για το καλό του τόπου. Γιατί ο τόπος έχει ανάγκη δομικές διαρθρωτικές αλλαγές προκειμένου να σταθεί στα πόδια του. Σε όλα τα επίπεδα. Ελπίζω μόνο να παροπλίσει τον στρατό του πριν οι δεκανείς αποφασίσουν ότι έχουν μυαλό στρατηγού και θελήσουν να μας σώσουν.

5

Εκ των υστέρων γνωρίζουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία της νεφελώδους αυτής «αριστεράς», όπως αυτή περιγράφηκε στο προηγούμενο σημείωμα, οδηγήθηκε σύντομα στην αγκαλιά του ΣΥΡΙΖΑ, και δεν αναφέρομαι εδώ στις χιλιάδες των ψηφοφόρων αλλά σε μια σειρά στελεχών του τότε ΠΑΣΟΚ τα οποία είχαν γείρει την πλάστιγγα υπέρ του Παπανδρέου στη μάχη του με τον Βενιζέλο. Οι «φόβοι» μου τελικά, δεν ήταν καθόλου αβάσιμοι.

Λίγες ημέρες αργότερα, η ανησυχία μου για τα μεγέθη της οικονομίας και για τις εξελίξεις σε αυτό τον χώρο με οδηγεί σε σκοτεινά σενάρια. Είναι η πρώτη φορά που κάνω λόγο για επιστροφή στη δραχμή. Για το σημείωμά μου αυτό, είχα δεχτεί σειρά επιθέσεων από πολλές πλευρές. Οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ μου προσάπτουν ότι επιχειρώ να μειώσω τον ενθουσιασμό υπέρ του κόμματός τους ενώ άλλοι, ότι βάζω πολύ ψηλά τον πήχη των δυσκολιών ώστε να θριαμβολογήσω αργότερα για υλοποίηση απλών πραγμάτων. Ανόητες και οι δύο απόψεις, όπως τελικά αποδείχτηκε.

Δέκα μέρες λοιπόν πριν από τις εκλογές του 2009, τίθενται στο τραπέζι τα ενδεχόμενα που επρόκειτο να απασχολήσουν τη χώρα ένα εξάμηνο (δυστυχώς) μετά και να την απασχολούν μέχρι σήμερα: το χρέος, η απώλεια της δυνατότητας λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο, η επισφάλεια της θέσης μας στην ευρωζώνη.

Μετά την ιστορική νίκη Γ. Α. Παπανδρέου, βρέθηκα προσκεκλημένος σε ένα επινίκιο πάρτι. Ρώτησα τότε άνθρωπο που αργότερα έπαιξε σημαντικό ρόλο στα οικονομικά της χώρας την άποψή του για τους φόβους μου. Χαμογέλασε συγκαταβατικά και δήλωσε ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από ευφάνταστα σενάρια. Την ίδια ερώτηση έκανα και σε ομάδα υποψήφιων βουλευτών που είχαν μείνει εκτός βουλής. «Το έχει κανονίσει ο Γιώργος με τον Ομπάμα στη σοσιαλιστική διεθνή,  θα μας στηρίξουν οι Αμερικάνοι με οικονομική βοήθεια, μην ανησυχείς» μου δήλωσε ένας εξ αυτών.

Ακολούθησαν τα σενάρια για αμέριστη στήριξη από Ισραηλίτικο lobby, για Κινέζους και Ρώσους με βαλίτσες λεφτά που περιμένουν στα σύνορα.

25-9-2009

Στο σημείωμά μου στις 11 Σεπτεμβρίου, με αφορμή τη μη συμμετοχή του Κώστα Σημίτη στα ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ, έγραφα :

«Το να κυβερνήσεις μια χώρα με το δημόσιο χρέος της να ξεπερνά το 103% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, με την ανεργία των αριθμών να αγγίζει το 9,4% (η πραγματική είναι κατά πολύ μεγαλύτερη) και μάλιστα σ’ ένα περιβάλλον διεθνούς ύφεσης είναι δύσκολη υπόθεση.

Ο Γιώργος Παπανδρέου και το επιτελείο του γνωρίζουν καλά τις δυσκολίες που θα συναντήσουν με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας. Γνωρίζουν ότι θα χρειαστούν σκληρά και επώδυνα μέτρα προκειμένου να μπορέσει η χώρα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις όποιες δυσκολίες χωρίς να οδηγηθεί σε περιπέτειες που θα τη γυρίσουν πίσω αρκετά χρόνια.

Δεν είμαι οικονομολόγος αλλά κατανοώ τα οικονομικά και έχω μάθει να ακούω αυτούς που γνωρίζουν κάτι περισσότερο. Ένας τέτοιος σε πρόσφατη μεγάλη μας συζήτηση ήταν απόλυτα βέβαιος γι’ αυτό το πισωγύρισμα χαρακτηρίζοντάς το αναπόφευκτο. Προχωρούσε μάλιστα ένα βήμα παραπάνω εκφράζοντας την άποψη ότι η Ελλάδα θα πρέπει να το επιδιώξει και όχι να περιμένει να της επιβληθεί.

Την ίδια συζήτηση είχα και με υποψήφιους βουλευτές και στελέχη του ΠΑΣΟΚ που είχαν κατά το παρελθόν διατελέσει υπουργοί ή υφυπουργοί, άρα έχουν κυβερνητική εμπειρία. Όλοι συμφωνούσαν ότι είναι απευκταία μια τέτοια προοπτική αλλά δεν είναι καθόλου απίθανη.

Τι εννοούμε όμως όταν λέμε ότι η χώρα μπορεί να γυρίσει αρκετά χρόνια πίσω; Ο εμφανής κίνδυνος, ο οποίος μοιάζει να βρίσκεται κοντύτερα από ποτέ, είναι να βρεθεί η χώρα εκτός ευροζώνης. Το σημερινό δημοσίευμα των Νέων, το οποίο αποκαλύπτει το διαφαινόμενο τεράστιο έλλειμμα που λογιστικά μπορεί να φτάσει στο 10% αλλά στην πράξη ξεπερνά το 15%, έρχεται να επιβεβαιώσει τα παραπάνω.

Ήδη η χώρα έχει χάσει μεγάλο μέρος της διαπραγματευτικής της ικανότητας σε όλους τους διεθνείς οικονομικούς Οργανισμούς. Ήδη οι δυνατότητες χάραξης ανεξάρτητης Εθνικής Οικονομικής πολιτικής έχουν μειωθεί σημαντικά. Τα χρέη φιμώνουν τη χώρα και δένουν τα χέρια – έστω περιορίζουν σημαντικά τις επιλογές - της νέας κυβέρνησης που, όπως όλα δείχνουν, θα σχηματίσει ο Γιώργος Παπανδρέου. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι αν δεν πείσει η νέα κυβέρνηση ότι το φιλόδοξο πρόγραμμά της μπορεί να είναι και αποτελεσματικό, θα βρεθεί σε πολύ δυσχερή θέση. Μπορεί όμως να πείσει μια πρόταση με φανερά κοινωνικό προφίλ τις συντηρητικές ηγεσίες των Βρυξελλών; Δύσκολα.

Η προοπτική εξόδου από την Ευρωζώνη και επιστροφής σε οικονομικό περιβάλλον προηγούμενων δεκαετιών κάθε άλλο παρά ευχάριστη είναι. Είναι όμως πιθανή και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον όποιο σχεδιασμό της επόμενης κυβέρνησης η οποία θα πρέπει μαζί με όλα τα άλλα να αντιμετωπίσει και τις συνακόλουθες κοινωνικές αναταράξεις. Δεν μένει παρά να ευχηθούμε κουράγιο και σύνεση στους αυριανούς υπουργούς.

2. ΩΣ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

6

Μετά τις εκλογές και τον θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ, ακολούθησε η εποχή της αισιοδοξίας και της πεποίθησης ότι κάτι πρόκειται να αλλάξει. Η δημιουργία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, η φρεσκάδα που απόπνεε η πρώτη κυβέρνηση Παπανδρέου, η ορμητικότητα ανθρώπων όπως ο Γιάννης Ραγκούσης, οι πρωτοποριακές δράσεις όπως το opengov και ο τρόπος επιλογής γραμματέων, δημιούργησε ένα κλίμα ενθουσιασμού, δυναμισμού και ανατροπών.   

Με το πέρασμα του χρόνου, ο δυναμισμός των πρώτων ημερών πνίγηκε στις αδυναμίες τόσο αυτών που κλήθηκαν να εφαρμόσουν τις πρωτοποριακές ιδέες όσο και του ιδίου του συστήματος, το οποίο κάθε άλλο παρά δεκτικό σε αλλαγές είναι. Έτσι, η επιλογή γραμματέων από αιχμή στα πλευρά του συστήματος μετατράπηκε σε αιχμή στην καρδιά της κυβέρνησης και οι μη πολιτικοί υπουργοί κατέληξαν έρμα που κρατούσε την κυβέρνηση δεμένη αντί για φτερά που θα την οδηγούσαν στον αιθέρα.

Παρ’ όλα αυτά, η ελπίδα ήταν παρούσα. Η πίστη ότι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να έκαναν κάτι. Με αυτό το σκεπτικό, κατέθεσα τότε κάποιες προτάσεις. Τόσα χρόναι μετά, παραμένουν επίκαιρες. Αυτό σημαίνει ότι δεν λήφθηκαν υπόψη. Οι προτάσεις, περιορισμένες στο γνωστικό μου αντικείμενο, αφορούν στο περιβάλλον και στην διαχείριση του νερού. Η φιλοσοφία όμως που κατά τη γνώμη μου έπρεπε να περιβάλλει τι όποιες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, διατρέχει και τα δύο κείμενα που ακολουθούν.

Το πρώτο, γράφτηκε τον Οκτώβριο του 2009 και στάλθηκε στην κυρία Μπιρμπίλη. Το δεύτερο, γραμμένο τον Δεκέμβρη του 2009 , δημοσιεύτηκε σε Θεσσαλική εφημερίδα.

20-10-2009

Κυρία Υπουργέ, να σας ευχηθώ κατ’ αρχή καλή επιτυχία στο δύσκολο έργο που αναλάβατε. Υποθέτω ότι αυτή την εποχή έχετε πολλά στο μυαλό σας: Πέρα από τα μεγάλα θέματα που είναι ανοικτά και που πρέπει άμεσα να αντιμετωπίσετε (δασολόγιο, χωροταξικά, σύνοδος της Κοπεγχάγης και άλλα) έχετε και τον γραφειοκρατικό σκόπελο του οριζόντιου και κάθετου προσδιορισμού των αρμοδιοτήτων, του κτιριακού, των αλληλοεπικαλύψεων με άλλες υπηρεσίες και υπουργεία, του επώδυνου χωρισμού από το σιαμαίο μέχρι πρότινος αδελφάκι των Δημοσίων Έργων κ.λ.π. Ούτε ψύλλος στον κόρφο σας, αν μου επιτρέπετε την έκφραση. Δείχνετε όμως ορεξάτη και δυναμική κι αυτό μετράει υπέρ σας. Καταλαβαίνω λοιπόν ότι θα σας κουράσω, αλλά πρέπει να σας τα πω.

Κυρία Υπουργέ, περιβαλλοντικά προβλήματα της χώρας, πέρα από τα μεγάλα, είναι και τα προβλήματα της καθημερινότητας. Είναι αυτά που αντιμετωπίζει ο πολίτης καθημερινά σε όλη τη χώρα. Είναι η τάδε βιομηχανία που ρίχνει ανεπεξέργαστα τα απόβλητά της στο ποτάμι, ο δείνα επιχειρηματίας που κρατά κλειστή την μονάδα επεξεργασίας αποβλήτων, ο χι ιδιώτης που δεν τηρεί τους περιβαλλοντικούς όρους, ο ψι δήμος που παρακάμπτει πλήρως την νομοθεσία και αυθαιρετεί. Είναι ο γνωστός υπάλληλος που δεν ελέγχει αν και μπορεί, ή ο άλλος που δεν ελέγχει γιατί δεν μπορεί ή ο τρίτος που ούτε μπορεί ούτε θέλει αλλά ούτε ξέρει τι και πώς να ελέγξει. Είναι ο αιρετός κάθε είδους που «σπρώχνει» «πιέζει», «εκβιάζει», «εξυπηρετεί». Είναι ο μελετητής που ξέρει καλύτερα το copy paste από την επιστήμη του, ο εργολάβος που γνωρίζει να ανοίγει όλες τις πόρτες και άλλα πολλά που συνθέτουν την καθημερινότητα του περιβάλλοντος που βιώνουμε.

Η επίλυση αυτών των προβλημάτων απαιτεί να δοθούν μάχες. Αν θέλετε τη γνώμη μου, κυρία Υπουργέ, αυτές τις μάχες πρέπει να τις κερδίσετε. Αυτές τις μάχες πρέπει να τις κερδίσουμε. Για να τις κερδίσουμε όμως, πρέπει πρώτα να τις δώσουμε.

Στο μέτωπο του ξεσκεπάσματος της παρανομίας, της αποκάλυψης των συμπαιγνιών και των συγκαλύψεων στο χώρο των μικρών καθημερινών περιβαλλοντικών εγκλημάτων μερικοί από εμάς έχουν «κολλήσει ένσημα». Δεχτείτε λοιπόν τις παρακάτω προτάσεις. Ακούστε τις, συζητήστε, ρωτήστε, διορθώστε τις και, όταν θα είστε έτοιμη, δώστε τη μάχη της καθημερινότητας.

1. Πρόστιμα. Ο σκοπός των προστίμων για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας δεν είναι η τιμωρία του παραβάτη ούτε το γέμισμα των κρατικών ταμείων. Το πρόστιμο επιβάλλεται με σκοπό την αποτροπή της παρανομίας. Εάν δεν πετυχαίνει το σκοπό του, τότε είναι αναποτελεσματικό και θα πρέπει να επανεξεταστεί. Πως όμως να είναι αποτελεσματικό ένα πρόστιμο ύψους 1.336,00 € ετήσια σε μια βιομηχανική μονάδα που ρυπαίνει ρίχνοντας τόνους ανεπεξέργαστων λυμάτων σ’ ένα ποτάμι; Γιατί ο επιχειρηματίας να λειτουργήσει τον βιολογικό του που έχει πολλαπλάσιο λειτουργικό κόστος όταν μπορεί να «την σκαπουλάρει» με «ψιλά για τσίχλες» τα οποία μάλιστα πολλές φορές δεν καταβάλλει καν; Δυστυχώς, ο φόβος πολλών από εμάς επαληθεύτηκε και το σύστημα των προστίμων αντί να υπηρετήσει το δόγμα «ο ρυπαίνων πληρώνει» κατάντησε στο ευτελέστερο και απαξιωτικό για την πολιτεία και την κοινωνία «ο έχων τη δυνατότητα να πληρώσει, ρυπαίνει». Προτείνω τη ριζική μεταβολή τους συστήματος με την αναπροσαρμογή προς τα πάνω των επιβαλλόμενων προστίμων ανεξάρτητα από τον φορέα που τα επιβάλλει. Το ύψος των προστίμων πρέπει να λειτουργεί αποτρεπτικά της παράβασης. Μόνο τότε έχει νόημα, αποτέλεσμα και ουσία. Επί πλέον, σε περιπτώσεις υποτροπιασμού θα πρέπει να υπάρχει κλιμάκωση όχι μόνο του ύψους των προστίμων αλλά των επιβαλλόμενων ποινών που θα πρέπει να φτάνουν μέχρι και την αφαίρεση για κάποιο χρονικό διάστημα της άδειας λειτουργίας.

2. Έλεγχος. Πως όμως διαπιστώνεται μια παράβαση ώστε να επιβληθεί η ανάλογη ποινή; Κυρία Υπουργέ, οι περισσότερες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις δεν έχουν ούτε το στελεχιακό δυναμικό ούτε τον εξοπλισμό ώστε να μπορέσουν να ελέγξουν επί της ουσίας τις δραστηριότητες της περιοχής τους. Ακόμα όμως κι αν ήταν επανδρωμένες και εξοπλισμένες, δεν έχουν την πολιτική βούληση να ελέγξουν γιατί ο ουσιαστικός έλεγχος απαιτεί συγκρούσεις. Πλήρη έλεγχο της επικράτειας και των δραστηριοτήτων δεν μπορεί να έχει ούτε το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος. Η λύση είναι ο έλεγχος των ελεγκτών. Επανδρώστε και εξοπλίστε τους αυτοδιοικητικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς αλλά καταστήστε τους συνυπεύθυνους σε περιπτώσεις βεβαίωσης παραβάσεων. Επανδρώστε τους με εξειδικευμένο και καταρτισμένο προσωπικό και εξοπλίστε τους με όργανα μετρήσεων. Δώστε τους την ικανότητα να μπορούν να ελέγχουν σε πραγματικό χρόνο την εφαρμογή των περιβαλλοντικών όρων (τουλάχιστον των περισσότερων από αυτούς). Είναι αστείο και τραγικό να μην έχουν ένα πεχάμετρο χειρός, ένα μετρητή περιεχόμενου οξυγόνου, ένα BODόμετρο. Είναι αστείο να επιβάλουν την εφαρμογή περιβαλλοντικών όρων και να μην έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν και αποδείξουν ότι οι όροι αυτοί τηρούνται

Καθιερώστε απλές παρατηρήσεις ή μετρήσεις ώστε να κάνετε τους ελέγχους ευκολότερους και αποτελεσματικότερους: Ένας μετρητής παροχής στην έξοδο μιας μονάδας επεξεργασίας λυμάτων, για παράδειγμα, ή ένα ανεξάρτητο ρολόι της ΔΕΗ στην είσοδό της μας λένε περισσότερα από δεκάδες μαρτυρίες και εκατοντάδες μετρήσεις παραμέτρων.

3. Περιβαλλοντικοί όροι. Μεγάλος καημός, κυρία Υπουργέ. Έχω δει να επιβάλλονται από την ίδια υπηρεσία σε ταυτόσημες δραστηριότητες εντελώς διαφορετικοί όροι με διαφορά ενός μηνός. Έχω δει περιβαλλοντικούς όρους στους οποίους δεν γίνεται ουδεμία αναφορά στην ποιότητα ή την ποσότητα της εξόδου της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων. Πολλοί υπηρεσιακοί παράγοντες θεωρούν την συγγραφή περιβαλλοντικών όρων σύνταξη έκθεσης ιδεών. Τις περισσότερες φορές ακολουθούν αυτούς που προτείνει ο μελετητής με τραγικές για το περιβάλλον, την αξιοπιστία της πολιτείας και του νόμου και τη σοβαρότητα του θεσμού συνέπειες. Η δήθεν δημόσια διαβούλευση με την δια του τύπου ανακοίνωση ελάχιστα έως τίποτα προσφέρει. Θεσπίστε και καθορίστε προδιαγραφές ανά κατηγορία ή ομάδα δραστηριοτήτων. Ενισχύστε και θωρακίστε τη δημόσια διαβούλευση με την απ’ ευθείας ενημέρωση των περιβαλλοντικών οργανώσεων και με τη δημοσιοποίηση στο διαδίκτυο των περιβαλλοντικών όρων ένα μήνα πριν την έναρξη της ισχύος τους.

4. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Τις περισσότερες φορές, η επιβολή περιβαλλοντικών όρων έρχεται σαν φυσική συνέπεια μιας σωστής και ολοκληρωμένης μελέτης. Πως όμως εξασφαλίζεις ότι οι μελέτες θα ανταποκρίνονται σε κάποιες ελάχιστες απαιτήσεις; Όσοι συχνάζουν σε διαδρόμους υπηρεσιών γνωρίζουν ότι κυκλοφορούν μελέτες-πασπαρτού σε εξευτελιστικές τιμές. Απαιτήστε την κατάθεση με κάθε φάκελο για περιβαλλοντική αδειοδότηση, εξοφλημένου τιμολόγιου παροχής υπηρεσιών από μελετητή. Κάντε συνυπεύθυνο τον μελετητή σε περιπτώσεις αστοχίας ή βλάβης του περιβάλλοντος λόγω ελλιπούς μελέτης. Καθιερώστε σύστημα θετικών και αρνητικών μορίων για την αλλαγή τάξης μελετητικού πτυχίου. Αξιολογήστε τους μελετητές. Αναγκάστε τους να ενημερώνονται, να εκπαιδεύονται, να μελετούν. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο του περιβάλλοντος είναι τόσο ταχείες ώστε η ενημέρωση να είναι όχι απλά ευκταία αλλά απαραίτητη.

5. Η ευθύνη των κατασκευαστών. Η ανάγκη για ενημέρωση και επικαιροποίηση δεν αγγίζει μόνο τους μελετητές ενός έργου αλλά και τους κατασκευαστές. Στις δράσεις μου αλλά και στην επαγγελματική μου σταδιοδρομία έχω συναντήσει περιστατικά ρύπανσης που οφείλονται όχι στην πλημμελή λειτουργία μηχανημάτων ή μονάδων αλλά στην αδυναμία του τεχνικού εξοπλισμού να επεξεργαστεί το ρυπαντικό φορτίο ή τον συγκεκριμένο ρύπο. Θεσπίστε την εγγύηση του αποτελέσματος ενός συστήματος και όχι την εγγύηση της λειτουργίας του. Δεν μπορεί ο κατασκευαστής να εγγυάται ότι θα δουλεύει μια πρέσα, ένα αντλητικό συγκρότημα ή μια μονάδα εξαερισμού. Πρέπει να εγγυηθεί ότι το σύστημα που κατασκεύασε ή τοποθέτησε μπορεί να επεξεργαστεί τα απόβλητα ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι σύμφωνο με το νόμο και τα όρια που αυτός προβλέπει.

Κυρία Υπουργέ, ίσως να σας κούρασα με το γράμμα μου. Ίσως οι προτάσεις μου να είναι μισές ή λανθασμένες. Ίσως τα όσα σας παρέθεσα να τα γνωρίζετε – σίγουρα τα γνωρίζετε – αλλά η αγωνία μου είναι να μην σας «καταπιούν» τα μεγάλα και ξεχάσετε ή παραγνωρίσετε τα καθημερινά. Ελπίζω και πιστεύω πως όχι. Καλή δύναμη και καλή επιτυχία στο έργο σας

13-12-2009

Η αναμόρφωση της Αγροτικής παραγωγής στο σύνολό της είναι ζητούμενο χρόνων τώρα. Κανείς, και το εννοώ, υπουργός και καμία κυβέρνηση ως τώρα δεν αποφάσισε να σκύψει πραγματικά πάνω από τα χρόνια, δομικά, εγγενή και εξωγενή προβλήματα της αγροτικής οικονομίας, να τα δει στο σύνολό τους και να τα αντιμετωπίσει σφαιρικά. Παγιδεύτηκαν σε εύκολες λύσεις επιμέρους προβλημάτων, σε ψηφοθηρικές λογικές, χάιδεψαν αυτιά και τσέπες και άφησαν τα προβλήματα να συσσωρεύονται, να γίνονται πολυπλοκότερα και, πλέον, με το πέρασμα του χρόνου, δισεπίλυτα.

Παραγωγή, μεταποίηση, διάθεση, συνεταιριστικό κίνημα έμειναν ακίνητα για χρόνια. Η απουσία εθνικής πολιτικής και στρατηγικού σχεδιασμού ήταν εμφανής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις συνόδους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποφάσεις που πολλές φορές λήφθηκαν με ουσιαστικά απούσα την χώρα μας ή, στην καλύτερη περίπτωση, χωρίς αυτή να έχει στοχευμένες προτάσεις ή σφαιρικές απόψεις. Τα όποια πρόσκαιρα οφέλη μερίδας των αγροτών από αποφάσεις που υπαγορεύτηκαν από κοντόφθαλμες πολιτικές, εξανεμίστηκαν σε εθνικό επίπεδο με την καταβολή υπέρογκων και δυσβάσταχτων προστίμων για παραβάσεις του κοινοτικού δικαίου ή των κοινοτικών πρακτικών.

Δεν είναι στις προθέσεις μου ούτε έχω τις γνώσεις και την εμπειρία να προτείνω λύσεις για το σύνολο των προβλημάτων που άπτονται του αγροτικού χώρου και των διάφορων εκφάνσεών του. Προβληματισμό θέλω κυρίως να εκφράσω, καθώς και πρακτικά μέτρα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις που, αν δεν τεθούν κάτω από την ομπρέλα μιας συνολικής στρατηγικής κι ενός εθνικού σχεδιασμού, κινδυνεύουν να καταδικαστούν σε αποτυχία. Συνεχίζοντας λοιπόν τον προβληματισμό μου από το άρθρο της προηγούμενης εβδομάδας για μελέτη και εκσυγχρονισμό των αρδευτικών δικτύων και έχοντας πάντα το βλέμμα στην περιβαλλοντική διάσταση της αγροτικής πολιτικής, καταθέτω σήμερα τις απόψεις μου στο ζήτημα της λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων

Οι Οργανισμοί αυτοί, δημιουργήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και λειτούργησαν μ’ ένα νομοθετικό πλαίσιο που με μια πρώτη ματιά δείχνει δημοκρατικό, συμμετοχικό και αποκεντρωτικό.  Από τη δεκαετία του ’80 αναπτύχθηκε μια τάση αγιοποίησης της αποκέντρωσης ως λύση – πανάκεια για όλα τα κακά αυτού του τόπου. Έκτοτε, χρησιμοποιείται σαν επιχείρημα και όπλο ενάντια σε οποιαδήποτε λογική συγκέντρωσης υπηρεσιών ή κατάργηση υπηρεσιών - σφραγίδων. Η αποκέντρωση από μόνη της είναι μια ιριδίζουσα φούσκα – εντυπωσιακή μεν, κενή δε - όταν δεν εγγυάται ή δεν συνοδεύεται από αποτελεσματικότητα και λειτουργικότητα.

Επί σειρά ετών και με «καλαφατίσματα», οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων λειτούργησαν καλά, παράγοντας έργο στο μέτρο που οι δυνατότητές τους και το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας το επέτρεπε. Την τελευταία όμως δεκαετία με τις αλλαγές στην διοικητική οργάνωση της χώρας, την μεταφορά δηλαδή αρμοδιοτήτων προς τις Νομαρχίες, τις αλλαγές στην οικονομία λόγω ευρωπαϊκής ενοποίησης, τις αλλαγές στην αγροτική πολιτική, τις συνθήκες ελεύθερης αγοράς, οι Οργανισμοί φανέρωσαν το αναχρονιστικό τους πρόσωπο. Στην πλειονότητά τους παραπαίουν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και απορροφούν πολύτιμους οικονομικούς πόρους, τους οποίους χειρίζονται με αδιαφανείς διαδικασίες καθώς ο προληπτικός έλεγχος στην ουσία περιορίζεται στον τύπο ενώ ο κατασταλτικός, όταν έρχεται, αδυνατεί να λειτουργήσει λόγω όγκου ελεγχόμενων χρήσεων. Οι περισσότεροι από αυτούς προσφέρουν υποτυπώδεις υπηρεσίες και απασχολούν μη παραγωγικά ανθρώπινο δυναμικό.

Δεν είναι μόνο τα παραπάνω συμπτώματα βαριάς ασθένειας του χώρου, που οδηγούν κάθε υγιώς σκεπτόμενο πολίτη στο να εκφράσει αίτημα αλλαγής του τρόπου λειτουργίας των Οργανισμών αυτών. Τα έργα που καλούνται να διαχειριστούν είναι παλαιά, μη λειτουργικά, πολυδάπανα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν καλύπτουν καν τις ανάγκες για τις οποίες κατασκευάστηκαν. Τέλος, δεν έχουν πλέον την ηθική κάλυψη των αγροτών, τα συμφέροντα των οποίων θα έπρεπε να υπηρετούν.

Σαν αποτέλεσμα αυτών αδυναμιών, έρχεται η πολιτική εκμετάλλευση του χώρου. Τοπικοί κομματάρχες, μικροπαραγοντίσκοι, καλοθελητές και άλλοι χρησιμοποιούν τους Οργανισμούς αυτούς σαν εφαλτήριο για την εξυπηρέτηση προσωπικών βλέψεων ή σαν μηχανισμούς εξυπηρέτησης εκλογικής πελατείας. Αυτός που τελικά πληρώνει, και μάλιστα ακριβά, όλη αυτή την κατάσταση είναι ο μεμονωμένος αγρότης, ο οποίος καλείται να καταβάλει τέλη για υπηρεσίες, τις οποίες τις περισσότερες φορές δεν απολαμβάνει ή των οποίων το όφελος είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με το κόστος.

Πέρα από τη σπατάλη σε οικονομικούς πόρους υπάρχει το περιβαλλοντικό και κοινωνικό τίμημα. Τα υπάρχοντα έργα, των οποίων η διαχείριση βρίσκεται στα χέρια των Οργανισμών αυτών, αποδεικνύονται σπάταλα σε πόρους. Πόρους πολύτιμους, όπως είναι το νερό, ενώ με την ίδια ευκολία «σπαταλιέται» ανθρώπινο δυναμικό σε αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και χρησιμότητας υπηρεσίες.

Απορίας άξιο είναι πού θα «χρησιμοποιηθούν» και πώς θα λειτουργήσουν οι Οργανισμοί αυτοί εάν και όταν εφαρμοσθεί η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το νερό και συσταθεί ο Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, όπως επιτάσσει η Εθνική Νομοθεσία. Αν δεν αναδιαταχθούν οι δυνάμεις που εμπλέκονται στο κύκλωμα «αρδευτικό νερό», οι αγρότες θα συνεχίζουν να πληρώνουν ακριβά κακής ποιότητας υπηρεσίες.

Ένας άλλος μύθος που καλλιεργείται εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και που δένει με τα προηγούμενα, καθώς σχετίζεται άμεσα με αυτά, είναι αυτός της τιμολόγησης του νερού, πάντα σε εφαρμογή του κοινοτικού και εθνικού δικαίου. Ένας μύθος που μιλά για εκτόξευση του κόστους παραγωγής των αγροτικών προϊόντων και για ουσιαστική καταδίκη σε αφανισμό των αγροτών. Αλήθεια, δεν πληρώνουν ήδη οι αγρότες τη συντήρηση Οργανισμών, που έχουν σαν αντικείμενο την διανομή αρδευτικού νερού; Δεν επιβαρύνεται η αγροτική παραγωγή με δαπάνες, οι οποίες μπορούν τουλάχιστον να νοικοκυρευτούν; Κάποτε οι κυβερνώντες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν, ότι προβλήματα δεν παύουν να υπάρχουν όταν κρύβεις τα κάτω από το χαλί. Αν δεν γίνει κάτι τώρα σε σχέση με το νερό, τότε οι επόμενοι «σωτήρες» θα είναι οι εταιρείες εκμετάλλευσης και διαχείρισης υδάτων. Είναι μια προοπτική, την οποία όλοι απεύχονται αλλά δεν κάνουν τίποτα ώστε να την σταματήσουν. Οι άναρθρες κραυγές δεν τρομάζουν τους πολυεθνικούς γίγαντες που πλουτίζουν με το νερό. Μόνο ο στρατηγικός σχεδιασμός, ο εξορθολογισμός της χρήσης, ο σεβασμός του πόρου και η ολοκληρωμένη διαχείριση μπορεί να έχει αποτέλεσμα.

Πώς όμως μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε αποτελέσματα με τους λιγότερους κλυδωνισμούς και χωρίς να διασπαστεί ο κοινωνικός ιστός; Η απάντηση είναι μία: μέσα από παραγωγικό διάλογο με σαφές πλαίσιο, με καταληκτικές ημερομηνίες και με πολιτική βούληση. Βλέποντας τα πράγματα μέσα από αυτό το πρίσμα, με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο η εκφρασμένη βούληση της Πανθεσσαλικής Συντονιστικής Επιτροπής για τον Αχελώο να συμμετέχει στη διαδικασία προκήρυξης, ανάθεσης και εκπόνησης του Διαχειριστικού Σχεδίου για τα νερά της λεκάνης του Πηνειού, παρακολουθώντας στενά τη διαδικασία. Αυτό εξ’ άλλου είναι τελικά διαβούλευση.  Αρκεί να αφήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι «σπίτι» τους ιδεοληψίες, αγκυλώσεις, μικροσυμφέροντα και να προτάξουν το εθνικό και κοινωνικό συμφέρον.

Οι ηγεσίες του ΥΠΕΚΑ, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και όλων των συναρμόδιων Υπουργείων, καλούνται σ’ αυτή τη χρονική στιγμή να λάβουν αποφάσεις και να προχωρήσουν σε ρήξεις. Αποφάσεις που θα αλλάξουν το τοπίο στον αγροτικό χώρο, ρήξεις με κατεστημένες νοοτροπίες. Η πορεία θα είναι δύσκολη αλλά όλοι γνωρίζουν ότι τίποτα σημαντικό δεν είναι εύκολο.

7

Την ίδια περίοδο κυριάρχησε η φιλολογία της αποδόμησης ενός τύπου Έλληνα που έπρεπε να αποτελέσει παρελθόν για τη χώρα. Τον τύπο αυτό τον περιέγραψα σε μια σειρά τεσσάρων σημειωμάτων που έγινε γνωστή σε κύκλο γνωστών και φίλων ως «ο Βάιος».

 Η φιλολογία της αποδόμησης εύκολα μετατρέπει την ηθοπλασία σε κοινωνικλό αυτοματισμό.

Ο τύπος του κουτοπόνηρου νεοέλληνα που παρασιτεί επί του κοινωνικού σώματος έφτασε να θεωρείται, μέσω μιας διασταλτικής θεώρησης των πραγμάτων, η κυρίαρχη φιγούρα της ελληνικής κοινωνίας. Σαφέστατα δεν είναι έτσι.

Η τραβηγμένη αυτή άποψη, εκφράστηκε με τον πλέον χυδαίο τρόπο από τον τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, τον Θεόδωρο Πάγκαλο, με την ρήση, η οποία αργότερα έγινε τίτλος βιβλίου: μαζί τα φάγαμε. Η δική μου θέση, εκφρασμένη ήδη μέσα στις γραμμές του «Βάιου» ήταν ότι η καλλιέργεια μαζικών ενοχών είναι έρπων φασισμός.

25 έως 27-11-2009

Ο Βάϊος. Εργαζόμενος στο δημόσιο, κηπουρός, αλλά κάνει δουλειά γραφείου. Ο μισθός και τα λογής επιδόματα φτάνουν κοντά στα 1300 ευρά το μήνα. Με τα νοίκια από κάτι χωραφάκια, ένα σπιτάκι - κληρονομιά της άκληρης της θειάς - με κάτι μεροκάματα μαύρα, με τα «τυχερά» - έχει τον τρόπο του - της υπηρεσίας, τα εκτός έδρας, τις υπερωρίες, συμπληρώνει το εισόδημά του. Πόσα φτάνει; Κανείς δεν ξέρει. Ο ίδιος δεν λέει.

Λέει όμως πως «δεν βγαίνει». Οι ανάγκες βλέπεις… Σ’ αυτό ο Βάϊος είναι ξεκάθαρος: «Το ρεύμα, το νερό, το τηλέφωνο, η nova, τα κινητά, τα ψώνια, τα φροντιστήρια, το ντύσιμο, τα προσωπικά, η έξοδος – βρε αδερφέ! -, τσιγάρα, καφέδες, τσίπουρα, η ασφάλεια, τα τέλη κυκλοφορίας, τα καύσιμα για τα’ αυτοκίνητα της οικογένειας… μη σου πω 5 χιλιάρικα το μήνα». Ο Βάϊος όπου σταθεί, φωνάζει: «δε βγαίνω, ρε! Πού είναι το κράτος; Δεν υπάρχει κράτος! Θέλω αύξηση!»

Την προσδιορίζει την αύξηση ο Βάϊος: «Βγάζω 1300, μου λείπουν άλλα τρία για να καλύψω τις ανάγκες μου, δώστε μου τουλάχιστον τα μισά» Πως μπορείς να αντιπαλέψεις τα επιχειρήματα του Βάϊου; Δεν βγαίνει ο άνθρωπος. Δεν του φτάνουν να καλύψει τις ανάγκες του. Βέβαια, το ύψος των αναγκών του το προσδιορίζει μόνος του. Ούτε κουβέντα να κόψει τη nova, ούτε συζήτηση να μειώσει τα τσίπουρα, ούτε λόγος να αλλάξει αυτοκίνητο: «που να πας χωρίς το διπλοκάμπινο;»

Κι έρχεται ο προϊστάμενος, ο δήμαρχος σα να λέμε, και λέει: «Εσένα ρε Γιάννο σου περισσεύουν λεφτά. Δεν είσαι πολυέξοδος, συμμαζεμένος είσαι, όλο σπίτι γραφείο – γραφείο σπίτι. Και το σεϊσέντο, τι καίει; Θα σου μειώσω το μισθό, θα πάρω κι από κάνα δυό άλλους για να καλύψει τις ανάγκες του ο Βάϊος». Κάγκελο ο Γιάννος!

Τον γνωρίζω τον Βάϊο. Γνωριμία του τσιπουράδικου, απ’ αυτές τις στενές κι απόλυτα ξένες. Έχω ακούσει τον «πόνο του» δεκάδες φορές: «Δεν βγαίνω ρε φίλε!». Μόνιμα χρεωμένος αλλά τα γούστα – γούστα. Πάντα ακριβά. Να κεράσματα, να μπουκάλια στα σκυλάδικα «για το μωρό απέναντι με το ξώβυζο», να σούρτα, να φέρτα… Το «διπλοκάμπινο» το ξέρουν σ΄ όλα τα κωλόμπαρα. Δεν υπάρχει δίμετρο αλλοδαπό να μην τον φωνάζει με τ’ όνομά του σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων.

- Βάϊο, του λέω, ξοδεύεις πολλά γι’ αυτό δεν βγαίνεις.

- Φιλαράκι, να μου δώσουν αύξηση, να μου χαρίσουν το δάνειο, να βρουν τρόπο, να μπω στο ΕΣΠΑ, να τα πάρω κι εγώ. Έχω ανάγκες ρε. Έτσι δε λέτε εσείς οι αριστεροί; «Ο καθένας σύμφωνα με τις ανάγκες του», δε λέτε;

Ακαταμάχητο το επιχείρημα του Βάϊου.

Είχε και κάτι μετρητά από τη μάνα του, λίγα περισσότερα προίκα της Σούλας, τ’ απόσωσε κι αυτά για να μπει συνεταίρος «σε ντιλιβεράδικο» (γκαβά λεφτά, έλεγε) αλλά έπεσε έξω

Ο δήμαρχος. Συγχωριανός του Βάϊου. Τον έχει στήριγμα. Ρουφιάνος, δεξί χέρι, χειροκροτητής, τσαμπουκάς, ψηφοφόρος, κομματάρχης. Ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Του έταξε λεφτά, θα τα βρει. Για τον Βάϊο… Τις έκανε τις επαφές, τη στρώνει τη δουλειά, σπρώχνει από εδώ, τραβά από εκεί, το ρεγουλάρει το θέμα. Κατάφερε και μάζεψε τις υπογραφές μέχρι που οι υπόλοιποι ξεσηκώθηκαν. Πρώτα απ’ όλους ο Γιάννος. Συνάδελφος του Βάϊου, στο ίδιο γραφείο… Αυτουνού του περισσεύανε, αλλά - βρε αδερφέ - τις υπερωρίες, τα εκτός έδρας, τα τυχερά όλα στον Βάϊο; Ακόμα και δάνειο άτοκο της υπηρεσίας πήρε ο Βάϊος κι αυτός τίποτα. Δικά του λεφτά μασούσε «ο αχόρταγος», έτσι τον έλεγε τον Βάϊο ο Γιάννος. Πήγε στον επόπτη, στο συνδικάτο, στο Νομάρχη, ακόμα και στην Αθήνα στα κεντρικά έφτασε, κατάφερε να κλείσει προσωρινά τις βάνες της υπηρεσίας προς τον αχόρταγο.

Τότε άρχισαν τα όργανα.. Η υπηρεσία χωρίστηκε στα δυό: οι μεν με τον Βάϊο οι άλλοι με το Γιάννο. Όχι ότι είχαν κοινά κίνητρα ούτε κοινά επιχειρήματα, όχι! Ο καθείς για τους λόγους του. Άλλος γιατί η νοοτροπία «Βάϊος» μπορούσε να καλύψει και το δικό του βόλεμα, άλλος για να τα ’χει καλά με το δήμαρχο, άλλος για να γλείψει κι αυτός κάνα κόκαλο, να σου πως σχηματίζεται η παρέα του Βάϊου. Το ίδιο κι απ’ την άλλη μεριά: ποικιλόχρουν και πολύτροπο ακροατήριο. Στο τέλος μπερδεύτηκε και το πόπολο κι ακολουθούσε σαν πρόβατο τους «ταγούς» του.

Οι πολιτικάντηδες, αυτοί που αρέσκονται να τους αποκαλούν «αιρετοί» - μάλλον σε αντιδιαστολή με τους «εξαίρετους» - βρήκαν ακροατήριο έτοιμο και ψήφους μαζεμένους. Οι Βαϊκοί και οι Γιαννικοί. Κι ανάμεσα η λογική χαμένη. Ακολούθησαν οι άνθρωποι των γραμμάτων και των επιστημών. Εκεί να δείτε αλαλούμ. Χλιμίντζουρες που τους τρέχουν τα σάλια μπροστά στο μικρόφωνο των «μέσων», πειναλέοι που σου βγάζουν ό,τι αποτέλεσμα θέλεις μέσα από «έρευνες» και «μελέτες», αυλοκόλακες και μόνιμοι κάτοικοι των προθαλάμων του δημαρχείου για μια θέση, μια χρηματοδότηση, μια μελέτη. Επιστημονικές απόψεις «αλά καρτ». Τεκμηρίωση με την λογική «έχω την αίσθηση». Κι εγώ την έχω ρε φίλε, αλλά δεν την βγάζω σε δημόσια θέα.

Τέλος, απέκτησε και ιδεολογικό υπόβαθρο (απαραίτητο!) η διαμάχη. Ποικιλόχρουν επίσης. Τα πάντα όλα! Λαϊκή εξουσία, αντίσταση στα μονοπώλια, αναδιανομή του πλούτου, ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου, ανήκομεν εις την δύσιν, είμεθα έθνος ανάδελφον και λοιπαί βαρύγδουπαι μπούρδαι . Κι η λογική χαμένη.

Τι λέει η λογική; Ότι όποιος δανείζει σε σπάταλο, πετάει τα λεφτά του. Ότι οι ανάγκες είναι μια πολύ υποκειμενική παράμετρος για να μετρηθεί, ότι ο δημόσιος κορβανάς – ο εθνικός πλούτος – είναι ιερός, πράγματα αυτονόητα και αυταπόδεικτα. Αλλά, είπαμε,  η λογική είναι χαμένη. Κι οι βάνες των χρημάτων προς τον Βάϊο, πότε άνοιγαν – πότε έκλειναν… το γεφύρι της Άρτας σε νέα έκδοση.

Χρόνια κρατάει το έργο. Δήμαρχοι έρχονται και παρέρχονται, όλοι προσκυνούν το καθεστώς του Βάϊου. Διότι με σημαία «λεφτά στο Βάϊο» εκλέχτηκαν όλοι. Η κυρίαρχη ιδεολογία : δικαίωση της αρπαχτής, της προχειρότητας, της ασυδοσίας. Το μέσον αναρρίχησης έγινε σκοπός της εξουσίας. Ο φορέας ταυτίστηκε με το φορτίο και το φορτίο κατάπιε τον φορέα. Στο τέλος, ο Βάϊος κυβερνά. Και κανείς δεν το συνειδητοποίησε.

Τι κι αν κάποιοι φωνάζουν ότι:

Δεν δίνεις σε κάποιον με τρύπιες τσέπες να σου φυλάξει λεφτά

Δεν δίνεις τα λεφτά των άλλων σε κάποιον που δεν ξέρει να κουμαντάρει τα δικά του

Οι ανάγκες καθορίζονται από τα διαθέσιμα μέσα και όχι το ανάποδο.

Να τα πάρει ρε παιδιά ο Βάϊος τα λεφτά του, αφού πρώτα:

Μάθει να κάνει οικονομία

Ξαναδεί τις ανάγκες του. Δεν θα πληρώνουν όλοι  τις σεξουαλικές του επιθυμίες

Τότε, να δούμε πραγματικά πόσα του λείπουν κι ανάλογα να κινηθούμε.

Ο Βάϊος είναι παντού. Σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, σε όλες τις τάξεις και τα στρώματα, σε όλα τα επαγγέλματα. Ο Βάϊος είναι ιδεολογία, είναι πρακτική, είναι σύστημα. Το σύστημα «Βάϊος» είναι κυρίαρχο στην Ελληνική πραγματικότητα. Το βλέπεις παντού, το ακούς παντού, το βιώνεις παντού. Οι οπαδοί του συστήματος Βάϊος έχουν κωδικούς αναγνώρισης μεταξύ τους. Συνθηματικά. Κάθε φορά που ακούς : «έλα μωρέ τώρα», «θα τα βρούμε φιλαράκι», «ωχ αδερφέ», «έχω ένα φίλο, που έχει έναν συμπέθερο που ξέρει τον τάδε», «που είναι το κράτος, ρε» - ή παρόμοιες εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη κράτος - ξέρεις ότι έχεις μπροστά σου ένα μέλος του συστήματος Βάϊος. Κι ο «δήμαρχος» παντού είναι. Ειλικρινά δεν ξέρω – κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πια – ποιος γέννησε ποιον: ο Βάϊος το «δήμαρχο ή ο δήμαρχος τον Βάϊο; Το γεγονός είναι ότι όπου υπάρχει εξουσία, φυτρώνει μέσα της κι ένας δήμαρχος. Λες κι είναι αδύνατο να ευδοκιμήσει άλλο φρούτο στο χώμα της εξουσίας παρέξ αυτό του δημάρχου. Δήμαρχος και Βάϊος πάνε πακέτο. Δύο γρανάζια απαραίτητα να κινηθεί η μηχανή. Ένα να λείψει, το οικοδόμημα καταρρέει, κι αυτό το ξέρουν κι οι δυό γι’ αυτό φροντίζουν κι ο ένας συντηρεί τον άλλον. Σιαμαίοι, δεμένοι στη ζωή και στο θάνατο και – οι μπαγάσηδες! – ξέρουν να γαντζώνονται στη ζωή.

Το σύστημα «Βάϊος» δεν έχει πρόσωπο, έχει εικόνα. Το βλέπουμε στα σπίτια που χτίζουμε, στις πόλεις που φτιάχνουμε, στη διασκέδαση, στα σχολεία, στις υπηρεσίες, στον τρόπο που επιχειρούμε, που σχετιζόμαστε. Είναι παντού. Είναι δύσκολο να κρατηθείς μακριά του. Είναι κατόρθωμα να μη σε καταπιεί.

Δεν πιστεύω στη μαζική ευθύνη. Δεν φταίμε όλοι για την επικράτηση του Βάϊου στην κοινωνία. Τουλάχιστο δεν φταίμε όλοι το ίδιο. Η καλλιέργεια μαζικής ενοχής είναι αυτή που τρέφει το σύστημα «Βάϊος» γιατί φέρνει μοιρολατρία, καταστροφολογία, παραίτηση. Η μαζική ενοχή κάνει τον «εχθρό» αόρατο, καθώς αυτός γίνεται πανταχού παρών. Ο αδύναμος κρίκος στο σύστημα Βάϊος είναι ο δήμαρχος γιατί αυτός «παιδεύει», διαμορφώνει κοινωνίες, νομοθετεί, άρχει. Δεν φταίνε όλοι, δεν φταίμε όλοι. Μη μασάτε! Η μαζική ενοχή είναι το αυγό μέσα από το οποίο ξαναγεννιέται το σύστημα.

Η εικόνα του Ασώτου που είδατε στα προηγούμενα κείμενα και οι πιο πολλοί αναγνωρίσατε, είναι μια μόνο έκφανση του συστήματος Βάϊος. Τον Βάϊο θα τον βρείτε κι αλλού, θα τον βρείτε παντού. Βέβαια, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, η υπερβολή ήταν παρούσα σε όλο το κείμενο. Είναι κάτι που έκανα ηθελημένα για να τονίσω το πρόβλημα. Γιατί πρόβλημα είναι που πρέπει να λυθεί. Αν αφήσουμε να το λύσει το σύστημα Βάϊος, χαθήκαμε.

8

Με το πέρασμα του χρόνου, οι αδυναμίες της κυβέρνησης άρχισαν να γίνονται ορατές «δια γυμνού οφθαλμού». Οι πολιτικές πρωτοβουλίες μετατοπίστηκαν από την δράση στη διαπίστωση. Οι υπουργοί ήταν ξαφνικά αναγκασμένοι να υλοποιήσουν μια άλλη πολιτική αντί αυτής που προεκλογικά είχαν κατά νου και αυτό τους αποσυντόνισε πλήρως. Τότε ήταν που διαπίστωσα πως κυβερνητικοί παράγοντες  είχαν εκλάβει κυριολεκτικά τη ρήση  «λεφτά υπάρχουν» και θύμωναν επειδή δεν τους έδιναν τα αναλογούντα προκειμένου να παραστήσουν την «κυβέρνηση».

Θυμάμαι, τρεις μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, νεαρή υπουργός έλεγε ότι την αναγκάζουν να βρει λογιστή, όχι Γραμματέα και δεν ξέρει πως να μειώσει τις δαπάνες. Θυμάμαι επίσης τι της είχα πει: «κάλεσε τους επικεφαλείς των διευθύνσεων και πες τους εντός μηνός να σου φέρουν προϋπολογισμούς μειωμένους κατά 15%. Αν δεν το κάνουν, θα περικόψεις εσύ τις δαπάνες οριζόντια με το ίδιο ποσοστό». Φυσικά, ποτέ δεν το έκανε. Τότε έγραψα ότι «όσο ο καιρός περνάει, τόσο ο αρχικός δυναμισμός θα δίνει τη θέση του στην διαχειριστική, ανέξοδη και κυρίως ανεπαρκή λογική. Η διαχείριση των πραγμάτων μπορεί να δίνει προσωρινές λύσεις σε επιμέρους ζητήματα αλλά δεν αφήνει το ίχνος της στην ιστορία»

Αρχής γενομένης, η εικόνα του υπουργού – ρεπόρτερ ο οποίος καταγράφει και «διαρρέει» στον τύπο τα κακώς κείμενα που «ανακάλυψε» στο υπουργείο του θα είναι κυρίαρχη. Όταν η αποθήκη ρεπορτάζ στερεύει, «κύκλοι προσκείμενοι» μέσα από έντυπα, ηλεκτρονικά ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα σερβίρουν ξανά και ξανά το ίδιο πιάτο: λίστες φοροφυγάδων, καταλόγους με απάτες, περιπτώσεις φοροδιαφυγής, ανάπηρους, τυφλούς, παραπληγικούς. 

Σε αυτή την περιρρέουσα όζουσα ατμόσφαιρα, προσπαθώ να αφυπνίσω τους περί άλλων τυρβάζοντες υπουργούς. 

7-1-2010

 Έχω αναφερθεί παλαιότερα στη δεινή οικονομική θέση στην οποία βρίσκεται. Τόνιζα από παλιά ότι τα χρέη φιμώνουν τη χώρα και ότι οι δυνατότητες χάραξης μιας ανεξάρτητης εθνικής οικονομικής πολιτικής έχουν μειωθεί σημαντικά. Τα γεγονότα που ακολούθησαν και που βιώνουμε σήμερα, δυστυχώς με επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό.

Δεν είναι το τεράστιο έλλειμμα, το συνεχώς και ανεξέλεγκτα διογκούμενο εξωτερικό χρέος ή ο κίνδυνος κατάρρευσης των ασφαλιστικών ταμείων που με ανησυχεί περισσότερο αλλά η απώλεια της φωνής της χώρας, η απώλεια της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας, της δυνατότητας της να χαράσσει και να εφαρμόζει την πολιτική που αυτή αποφασίζει.  Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να πισωγυρίσει σε εποχές δύσκολες, σκοτεινές, μακρινές. Σήμερα η Ελλάδα είναι στα πρόθυρα να ξαναγίνει η «ψωροκώσταινα», η μικρή, φοβική, άφωνη, αμελητέα ελλαδίτσα. Τούτος ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος από οποιονδήποτε άλλον και, δυστυχώς, έρχεται σαν παράπλευρη συνέπεια της κάκιστης διαχείρισης των οικονομικών της χώρας αλλά και του τρόπου που επί δεκαετίες δομήθηκε και λειτούργησε η δημόσια διοίκηση.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση δεν έχουν θέση αναιμικές και άνευρες πολιτικές. Δεν έχουν θέση διστακτικά βήματα, διαχειριστικές λογικές. Δεν έχουν θέση απόψεις που βάζουν πάνω από το εθνικό το κομματικό συμφέρον. Οι υπουργοί αυτής της κυβέρνησης πρέπει να κατανοήσουν (θα έπρεπε να το έχουν κάνει ήδη) ότι αυτός ο λαός είναι έτοιμος να δεχτεί τις όποιες θυσίες απαιτηθούν ώστε να βγει η χώρα από το τέλμα που βρίσκεται, αρκεί να δει κάποια βήματα βελτίωσης του κράτους. Και είναι έτοιμος να το κάνει παρά το γεγονός ότι για την κατάσταση που διαμορφώθηκε η ευθύνη βαρύνει σε συντριπτικό ποσοστό όλους τους πολιτικούς που κυβέρνησαν τον τόπο.

Δυστυχώς, κάποιοι στο κυβερνών κόμμα, δείχνουν ανέτοιμοι να δράσουν και να υλοποιήσουν τα όσα ο πρωθυπουργός και οι ίδιοι διακήρυξαν προεκλογικά και τα όσα η πραγματικότητα προστάζει. Δυστυχώς, πελαγοδρομούν ανάμεσα στην απραξία και στη διαχείριση της επικαιρότητας. Δυστυχώς, οι απαραίτητες δομικές αλλαγές στον τρόπο διάρθρωσης και λειτουργίας της πολιτείας, καθυστερούν δραματικά ή περιορίζονται σε τριτεύουσες μικροδιορθώσεις. Η κυβέρνηση δείχνει να απώλεσε το συγκριτικό της πλεονέκτημα που ήταν η ισχυρή εντολή που έλαβε από το εκλογικό σώμα. Τρεις μήνες μετά την εκλογική νίκη κάποιοι ακόμα ενημερώνονται ενώ άλλοι λειτουργούν ως υπουργοί με ημερομηνία λήξης που παλεύουν να κρατηθούν λίγες μέρες παραπάνω στο πόστο τους. Η «τακτική» Αβραμόπουλου (δεν κάνω τίποτα για να μην εισπράξω τη φθορά της άσκησης πολιτικής) δείχνει να είναι η κυρίαρχη σε μια σειρά υπουργείων.

Το γκρέμισμα των προσδοκιών όμως δεν θα έρθει μόνο του. Θα παρασύρει μαζί του και τις ιδέες που ήταν πίσω από τις προσδοκίες και αυτό θα είναι η μεγαλύτερη απώλεια. Απώλεια που θα βαρύνει ένα ολόκληρο κίνημα και το σύνολο των ανθρώπων που στήριξαν τις ιδέες αυτές.

Υπάρχει καιρός ακόμη. Υπάρχουν ακόμη αποθέματα υπομονής. Ας περάσουν μερικοί στη δράση κι ας το κάνουν τώρα. Διαφορετικά θα μιλάμε ξανά για μια ακόμη χαμένη ευκαιρία.

9

Ενώ η Ευρώπη βοά για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, η ίδια η Ελλάδα κινείται σε ρυθμούς προηγουμένων δεκαετιών: υπουργοί μαλώνουν για το μοίρασμα των κονδυλίων, ο πρωθυπουργός ανακοινώνει αυξήσεις και οι αγρότες, παραδοσιακά, όπως κάθε Γενάρη – Φλεβάρη, κλείνουν τους δρόμους.

Οι κινητοποιήσεις των αγροτών – λανθασμένη επιλογή ενός αρρωστημένου και διαβρωμένου μέχρι το κόκκαλο από τα κόμματα, συνδικαλιστικού κινήματος – αντιμετωπίζονται με διαβολή. Μαζική και εντατική προπαγάνδα που ως στόχο δεν έχει την ηγεσία των κινητοποιημένων ή τους τρόπους δράσης που υιοθετούν αλλά τους αγρότες τους ίδιους στο σύνολό τους. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό αλλά τα επόμενα χρόνια θα λάβει τέτοια ένταση και έκταση που θα επισκιάσει κάθε άλλης μορφής αντιμετώπιση.

25-1-2010

Το ότι οι αγρότες επιλέγουν λάθος τρόπο να διεκδικήσουν λύσεις στα προβλήματά τους δεν διαγράφει τα προβλήματα τα οποία είναι υπαρκτά και κρίσιμα. Από την άλλη, η μόνιμη σύνδεση της επιτυχίας ή αποτυχίας μιας κινητοποίησης με την ικανοποίηση οικονομικών και μόνο αιτημάτων, διαβάλλει από μέσα το αγροτικό κίνημα και διαιωνίζει τα αγροτικά προβλήματα.

Διαβρωτικό του συνδικαλιστικού κινήματος γενικότερα είναι και το γεγονός ότι άτομα και συλλογικότητες δέχονται πρόθυμα να γίνονται όχημα κομματικών επιδιώξεων.

Εκνευρίζομαι σφοδρά με όσους εκθείαζαν τις κινητοποιήσεις των αγροτών ένα χρόνο πριν, ανασύροντας από το συρτάρι τους τον πάντα έτοιμο για χρήση Μαρίνο Αντύπα, και το δοξασμένο Κιλελέρ και σήμερα θυμήθηκαν ξάφνου ότι οι αγρότες είναι συλλήβδην αλήτες και αγνώμονες, καφενόβιοι και γκομενάκηδες. Εκνευρίζομαι γιατί στην πρώτη κωλοτούμπα της πολιτικής σκηνής θα ξαναγίνουν από υμνητές κατήγοροι και τούμπαλιν.

Εκνευρίζομαι που οι αρμόδιοι θυμούνται τα προβλήματα όταν εμφανιστεί το πρώτο τρακτέρ σε μπλόκο και προσπαθούν “εν θερμώ” να λύσουν δομικά ζητήματα που χτίστηκαν “με κόπο, ρουσφετολογικές και λαϊκίστικες λογικές” δεκαετιών. Την ώρα που μιλάμε, αντί Υπουργεία, Ενώσεις, Συνεταιρισμοί, Αγρότες να ασχολούνται με την επίλυση του χρόνιου προβλήματος της χαρτογράφησης των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, παίζουν πιτσικουλιές στα μπλόκα και στα παραθύρια. Όταν έρθει το “χρυσό καλοκαιράκι” τότε θα μας πιάσει πάλι η πρεμούρα αλλά δεν θα ξαναματαπρολάβουμε, πάλι μπάχαλο στοιχεία θα στείλουμε στις Βρυξέλες και πάλι για πρόστιμα και καθυστερήσεις θα ομιλεί η αντιπολίτευσις ενώ η κυβέρνηση θα λέει ότι καταβάλλει υπεράνθρωπη προσπάθεια να ξεπεραστούν τα λάθη των προηγούμενων κυβερνήσεων! Το γαϊτανάκι καλά θα κρατεί...

Εκνευρίζομαι διότι αναλυτές, αγροτοπατέρες, δημοσιογράφοι, πολιτικάντηδες και όλο το συναπάντημα ξαφνικά ασχολούνται με την ντοματούλα και την τιμή της, το ψωμί του λαού και το γάλα του παιδιού. Δεν έχω καταλάβει ακόμα αν αυτό που ζητάμε είναι να ανέβει η τιμή στο χωράφι για να ικανοποιηθεί ο παραγωγός ή να κατέβει στο ράφι προς τέρψιν του καταναλώτη. Ίσως αφήνουμε το ζήτημα μετέωρο ώστε να μπορούμε μ' έναν απλό πήδο να είμαστε στη θέση που το ακροατήριό μας επιθυμεί κάθε φορά....

Εκνευρίζομαι διότι οι πραγματικοί αγρότες στην πλειοψηφία τους απουσιάζουν από τα μπλόκα, όπως απουσιάζουν και τα πραγματικά προβλήματα της αγροτικής οικονομίας. Εκνευρίζομαι διότι αντί να έχουμε έτοιμο το τραπέζι του διαλόγου, συρόμαστε σε αυτό (ένθεν κακείθεν). Αντί να βάλουμε χοντρό χέρι στους άρρωστους συνεταιρισμούς, αντί να κλείσουμε παρασιτικούς της αγροτικής παραγωγής οργανισμούς, αντί να φροντίσουμε για τη μείωση τους κόστους παραγωγής, αντί να κάνουμε ουσιαστικούς ελέγχους σε όλο το κύκλωμα διακίνησης αγροτικών προϊόντων, αντί να ελέγχουμε και να επιβάλλουμε κανόνες γεωργικής πρακτικής, αντι, αντι, αντι... αρκούμαστε στα θεάματα των ανταποκριτών από τα μπλόκα και ζητωκραυγάζουμε υπέρ του ενός ή του άλλου ως οπαδοί... 'Άξιοι της μοίρας μας...

10

Στις 2 Φλεβάρη του 2010, με ένα σημείωμα που απαριθμεί τα όσα προβλέπεται να βιώσουμε ως χώρα – πολλά εκ των οποίων ακόμα δεν έχουμε αξιολογήσει, θέτω για πρώτη φορά ζήτημα εθνικής συνεννόησης.  Την εποχή εκείνη, κανένα κόμμα δεν ήταν πρόθυμο να συζητήσει έστω την πιθανότητα ή να διερευνήσει την ανάγκη διαλόγου για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ανεξάρτητες φωνές υπήρξαν, αλλά πραγματική συζήτηση δεν άνοιξε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Τους πρώτους δύσκολους χειρισμούς όλοι τους άφησαν στα χέρια των Παπανδρέου – Παπακωνσταντίνου για να μπορούν εκ του ασφαλούς να κρίνουν. Βέβαια, οι επιλογές εκείνων των ημερών, έχουν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και αμετάκλητα την μετέπειτα πορεία της χώρας.

Υπενθυμίζω ότι εθνικός διάλογος χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας και των πολιτών δεν νοείται. Δυστυχώς, δεν έχει επιχειρηθεί ακόμα. Αντίθετα, αντί εθνικής συνεννόησης κάποιοι καλλιέργησαν και εξακολουθούν να καλλιεργούν τον εθνικό διχασμό.

2-2-2010

Στη δραματική κατάσταση της Ελληνικής Οικονομίας έχω αναφερθεί αρκετές φορές ακόμα και πριν τις εκλογές του Οκτωβρίου. Οι συνέπειες της δυσχερέστατης κατάστασης μας δεν περιορίζονται, δυστυχώς, στην οικονομική δυσπραγία αλλά αγγίζουν τομείς που υποσκάπτουν τα θεμέλια της δημοκρατίας ακόμη και της υπόστασης της πατρίδας μας.

Ήδη έχουμε χάσει μεγάλο μέρος της δυνατότητας να χαράσσουμε εθνική οικονομική πολιτική και σταδιακά κινδυνεύουμε να απολέσουμε την πολιτική μας αυτονομία σε μια σειρά άλλων ζητημάτων, όσο οι δανειστές μας και οι παντός είδους “πρόθυμοι” σπεύδουν να μας εξυπηρετήσουν με διάφορα ανταλλάγματα. Έτσι, δεν θα είναι καθόλου εύκολες οι όποιες διαπραγματεύσεις μας, καθώς οι πιέσεις μπορεί να μετατραπούν σε καθαρούς εκβιασμούς για κλείσιμο ανοιχτών εθνικών θεμάτων ή για υιοθέτηση της μιας ή της άλλης θέσης σε κάθε θέμα που θα προκύπτει.

Όσο η κατάσταση επιδεινώνεται ή έστω δυσκολεύει, και θα παραμείνει δύσκολη ή επιδεινούμενη τουλάχιστον για ένα τετράμηνο, η δυνατότητα απορρόφησης των όποιων κλυδωνισμών θα μειώνεται ταχύτατα. Αυτό το γνωρίζουν οι κάθε μορφής κερδοσκόποι της παγκόσμιας αγοράς και θα το εκμεταλλευτούν στο έπακρο προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Όσοι ελπίζουν στην καλοσύνη συμμάχων ή ποντάρουν στην ηθική του συστήματος, μάλλον βαυκαλίζονται. Στο σύστημα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς δεν υπάρχει χώρος για ηθική ούτε βοήθεια χωρίς αντάλλαγμα. Η κυβέρνηση θα έχει να επιλέξει κάθε φορά το τίμημα που θα κληθούμε να καταβάλουμε ως χώρα για κάθε μικρή βοήθεια που θα μας δοθεί.

Στο εσωτερικό της χώρας, επιθέσεις θα δεχτεί στη ρίζα του το ίδιο το πολιτικό μας σύστημα. Σε καιρούς έντονης οικονομικής κρίσης είναι ιστορικά βέβαιο ότι ακραίες εθνικιστικές και ολοκληρωτικές φωνές κερδίζουν έδαφος και εκλογική πελατεία. Τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα και οι κοινωνικά αποκλεισμένοι γίνονται εύκολος στόχος λαϊκίστικων κηρυγμάτων και ο κοινωνικός ιστός εύκολα διαρρηγνύεται όσο μερικοί αισθάνονται ότι η κοινωνία τους αποκλείει.

Οι στιγμές είναι προφανώς κρίσιμες και όποιος δεν το βλέπει ή δεν το δέχεται δεν είναι απλά ανόητος αλλά επικίνδυνος.

Σ' ένα τέτοιο κλίμα, στη διαδικασία κορύφωσης μιας πρωτόγνωρης κρίσης, το πρώτο που δεν θα έπρεπε να έχει θέση στην πολιτική μας σκηνή είναι μικροκομματικές λογικές. Λογικές που βλέπουν την κρίση σαν ευκαιρία αύξησης κομματικών επιρροών ή εκλογικών κερδών. Αυτό, φυσικά, δεν συνεπάγεται ισοπέδωση πολιτικών επιλογών ή απεμπόληση θέσεων κομμάτων. Σημαίνει απλά, ότι στη συγκεκριμένη συγκυρία έχουμε όλοι την ωριμότητα να προτάξουμε το πατριωτικό συμφέρον που στη δεδομένη χρονική στιγμή είναι η αντιμετώπιση της κρίσης και η διατήρηση της ανεξαρτησίας μας.

Η έξοδος από την κρίση θα μοιάζει μακρινή όσο δεν συνειδητοποιούμε – και όλα δείχνουν ότι δεν το έχουμε κάνει – το μέγεθός της και τις συνέπειές της. Μπορεί όμως να γίνει περισσότερο εύκολη από όσο κάποιοι νομίζουν ή θέλουν αν όλοι ενώσουμε τις δυνάμεις μας και κατευθύνουμε τις προσπάθειές μας. Αυτό απαιτεί πρώτα απ' όλα ν' αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι. Συνδικαλιστικές λογικές περασμένων δεκαετιών που είχαν σαν βασική τους αρχή το “ζητάω το μέγιστο για να κερδίσω το λίγο λιγότερο” και αυτό το κάνω χρησιμοποιώντας θεμιτά ή αθέμιτα μέσα, δεν μπορεί να έχουν θέση στη σημερινή συγκυρία. Ιδεολογήματα που έθεταν από τη μια μεριά τον αδικημένο και αόριστο “λαό” και από την άλλη το παντοδύναμο και ομοίως αόριστο “σύστημα”, δεν θα φέρουν κανένα αποτέλεσμα. Η μόνη λογική που θα πρέπει να διέπει τις πράξεις μας είναι μια: Πανστρατιά και ενότητα μέχρι να βγούμε από την κρίση. Μετά την έξοδο θα έχουμε και τις ευκαιρίες και την πολυτέλεια να αντιπαρατεθούμε.

Έτυχε σε αυτή την κυβέρνηση να διαχειριστεί την κρίση. Θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε στη θέση της. Έχουμε υποχρέωση όλοι μας να στηρίξουμε την προσπάθειά της. Είναι θεμιτό – επιβάλλεται ίσως – να κριτικάρουμε τις αποφάσεις της ή τις επιλογές της. Δεν είναι καθόλου όμως θεμιτό να υπονομεύουμε τις όποιες μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες, διότι, στην παρούσα συγκυρία, στρεφόμαστε όχι κατά της κυβερνητικής πλειοψηφίας αλλά κατά της ίδιας της πατρίδας μας. Ας το αναλογιστούν αυτό οι διάφοροι εργατο – αγροτοπατέρες που προκειμένου να μην θιγούν τα “κεκτημένα” τους, ναρκοθετούν τα Κεκτημένα της Ελλάδας.

Οι μέρες που ακολούθησαν, και μέχρι την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης και την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, περιείχαν καταιγιστικές εξελίξεις και ήταν πραγματικά δύσκολες για όλους μας.

Τον Μάρτιο του ’10 παρατηρήθηκε μαζική απόσυρση καταθέσεων από τις τράπεζες και πιθανά η πρώτη ίδιας κλίμακας φυγάδευση κεφαλαίων στο εξωτερικό. Στις 25 του ίδιου μήνα, μετά την συμφωνία με ΕΕ, έγραφα (25-3-2010) «Φαίνεται ότι γλιτώσαμε τα χειρότερα. Έχουμε δρόμο μπροστά μας. Δύσκολο, ανηφορικό, στενό, επικίνδυνο. Στο χέρι όλων μας είναι να προσπαθήσουμε για το καλύτερο. Επαγρύπνηση, καθαρό μυαλό, συνέπεια, αποφασιστικότητα και σύνεση είναι αυτά που χρειαζόμαστε».

Χρειάστηκε να το ξαναπούμε πολλές φορές αυτό το γλυτώσαμε τα χειρότερα. Κάθε φορά ήταν και λίγο χειρότερα από τα προηγούμενα και δυστυχώς δεν έχουμε τελειώσει ακόμα.

Τους μήνες εκείνους, από τον Φλεβάρη ως το καλοκαίρι του 2010, τα πάντα ανατράπηκαν. Βεβαιότητες, σχεδιασμοί, προγράμματα έγιναν ερείπια για πάρα πολλούς ανθρώπους μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Ιδεολογίες, αρχές, ηθική αμφισβητήθηκαν έντονα. Είναι ευτύχημα ότι με χαμένες τις σταθερές των ανθρώπων, δεν ζήσαμε εκτροπές.  (26-4-2010) «Ο κόσμος ψάχνει κάτι να κρατηθεί αλλά και κάποιον να ξεσπάσει το θυμό του. Αναζητά αντίπαλο και φίλο με σάρκα και οστά. Τις περισσότερες φορές λαθεύει και στις δύο επιλογές: λάθος ο φίλος λάθος κι ο αντίπαλος. Κάποιες φορές οι επιλογές είναι τραγικές: αγκαλιάζουν πολλοί τον μεγαλύτερο εχθρό σαν τον καλύτερο φίλο ή το ανάποδο. Δύσκολοι καιροί, δύσκολεςαποφάσεις».

Αυτό που είχαμε ανάγκη εκείνες τις δύσκολες στιγμές ήταν ενέσεις αισιοδοξίας και αποφασιστικότητας. (28-4-2010) «Επιμένω: Πίνουμε τον πικρό καφέ μαζί με το φλιτζάνι, το πιατάκι και το κουταλάκι, στρωνόμαστε στη δουλειά, φτιάχνουμε κράτος και διοίκηση, στρώνουμε το πορτοφόλι μας και ερχόμαστε σε 5-6 χρόνια στα ίσα μας. Η καλύτερη εκδίκηση είναι η επιβίωση και η επιτυχία μας. Οι αποφασισμένοι κερδίζουν τον κόσμο και το αύριο, όχι οι μοιρολογίστρες και οι γκρινιάρηδες εξ επαγγέλματος». Νομίζω ότι κάναμε καλή δουλειά δεδομένων των συνθηκών και θα είχαμε καταφέρει σαφώς περισσότερα αν η αντιπολίτευση εκείνης της εποχής κρατούσε πιο υπεύθυνη και η κυβέρνηση πιο αποφασιστική στάση.

Ένα πράγμα δεν καταφέραμε. Να εμποδίσουμε την άνοδο του φασισμού (30-4-2010) «Έχετε κατανοήσει ΠΟΣΑ αυγά του φιδιού εκκολάπτονται τούτες τις μέρες; Έχετε κατανοήσει ΠΟΣΟ πιο κοντά στο φασισμό φτάνουν μερικοί ακολουθώντας το μονοπάτι του φόβου και της ανασφάλειας; Η αγάπη για την πατρίδα δεν εκδηλώνεται με μίσος έναντι των άλλων πατρίδων. Η ανάγκη για νοικοκύρεμα δεν συνεπάγεται περιορισμούς στην ελευθερία. Το ότι απέτυχαν κάποιοι πολιτικοί δεν σημαίνει ότι απέτυχε η δημοκρατία».